Νέα κείμενα για χορό: "Becoming with Animal"

Καθηλωτική και ατμοσφαιρική, η παράσταση “Becoming With Animal” μοιάζει σαν να ξεπήδησε από τις σελίδες του Haruki Murakami. Χτίζει εξαρχής μια συνθήκη σκοτεινού ρεαλισμού, όπου είναι θολά τα όρια μεταξύ πραγματικού και φαντασιακού, ανθρώπινου και ζωώδους. Η χορογράφος Ηρώ Βασάλου είναι μια περφόρμερ που καθηλώνει, σε ένα σόλο που μεταφέρει επί σκηνής τη διαδικασία της μεταμόρφωσης μιας γυναίκας σε ζώο, μέσα από διαφορετικά στάδια. Είναι όμως μεταμόρφωση ή μήπως πρόκειται για μια κατάδυση σε ήδη υπάρχοντα ζωώδη ένστικτα; Μόνη ανάμεσα σε έναν κύκλο θεατών, καταφέρνει να εκπέμψει μια αγωνιώδη ατμόσφαιρα, που ξεκινά με ένα τελετουργικό, συνεχίζει με την ίδια σε θέση κυνηγού, να καλεί τους θεατές να συμμετάσχουν στο πείραμά της, και καταλήγει στην επιστροφή της στο εδώ και τώρα, σαν μόλις να βγήκε από την έκσταση, ενδυναμωμένη και αλλαγμένη.

Πρόκειται για ένα δυναμικό σόλο, όπου η περφόρμερ πειραματίζεται με το σώμα της, σε μια αναζήτηση ταυτοτήτων που αμφισβητούν τις κοινωνικές νόρμες. Ζωώδης ενέργεια, επαναληπτικότητα και σωματική εξάντληση αναδεικνύουν, όχι μόνο την απαιτητική διαδικασία της μεταμόρφωσης, αλλά και τη δυσκολία που συνεπάγεται κάθε αλλαγή.

Η παράσταση “Becoming With Animal” είναι ένα μανιφέστο που πραγματεύεται τη μεταμόρφωση της γυναίκας σε ζώο. Μια σύγχρονη τελετουργία, με κυρίαρχο μέσο το σώμα, πλαισιωμένη από το κοινό. Ο ρυθμός της μουσικής και οι εναλλαγές του φωτός πριμοδοτούν τον εκστατικό και ξέφρενο χορό: πρόκειται για μια παραλλαγή της tarantella ή tarantism (ταραντισμός), ενός τελετουργικού προερχόμενου από τη Νότια Ιταλία για τη θεραπεία της υστερίας που προκαλούσε το τσίμπημα αράχνης. Στην εκδοχή της Βασάλου, η γυναίκα και το ζώο γίνονται ένα.

Υπό το λευκό τρεμάμενο φως, η ερμηνεύτρια μεταμορφώνεται σταδιακά και οδηγείται στην ταύτιση, μέσα από συμβολισμούς που ανακαλούν τη φύση του ζώου: οι ζωγραφισμένες γραμμές στο σώμα της παραπέμπουν σε αρτηρίες και τονίζουν την εσωτερική ένταση στην κίνηση. Το κοινό γίνεται μάρτυρας αυτής της μετάλλαξης, που χαρακτηρίζεται από το παιχνίδισμα του αυθόρμητου.

Η πρωταγωνίστρια περιστρέφεται και δείχνει το κοινό, προσκαλώντας το να συμμετάσχει. Το κοινό παρακολουθεί με αγωνία την επιλογή του κάθε συμμετέχοντα, ενώ εκείνη, ανάλογα με την αντίδραση του «επίλεκτου», κινείται και αλληλεπιδρά μαζί του. Το βλέμμα της χορεύτριας κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον μας, επιτείνοντας τα ήδη έντονα συναισθήματα από τη συμμετοχή στην περφόρμανς. Πέρα από το ζητούμενο της διάδρασης, παρατηρεί κανείς τη σχέση του σώματος με τον χώρο, τη δυναμική παρουσία της Ηρώς Βασάλου, στοιχεία που στη συνάρθρωσή τους αναδεικνύουν την πρόθεση της δημιουργού για ένα σύγχρονο τελετουργικό.

Μπαίνουμε στο ορθογώνιο μαύρο κουτί του θεάτρου και καθόμαστε περιμετρικά του χώρου. Τα φώτα σβήνουν και μια ανδρική φωνή επαναλαμβάνει τη λέξη “female” (θηλυκό), η οποία μετατρέπεται σε μπιτ μιας ρυθμικής χορευτικής μουσικής. Τα πίσω φώτα αποκαλύπτουν μια νεαρή ξυπόλυτη γυναίκα ντυμένη με σπορ ρούχα, η οποία ξεκινά αμέσως έναν δυναμικό, ρομποτικό χορό. Ο χρωματιστός φωτισμός της οροφής αντικαθιστά τους προβολείς. Ο χορός της γυναίκας, ανάμεσα στους θεατές, η μουσική και ο φωτισμός μού θυμίζουν κλαμπ στα οποία ο κόσμος χορεύει μόνος του, ο ένας δίπλα στον άλλο, ακολουθώντας το δυνατό, σταθερό μπιτ. Η χορεύτρια σκύβει ρυθμικά, δείχνει με το δάχτυλό της, τινάζεται, περιστρέφεται, δεν σταματάει ποτέ, διαρκώς αλλάζει.

Ενώ ήταν το κορίτσι του κλαμπ, τώρα σκύβει στα τέσσερα, τα μαλλιά της ελεύθερα, το σώμα της σε ετοιμότητα και επιφυλακή όπως ένα ζώο. Λύνοντας το σχοινί από τη μέση της, προσεγγίζει το κοινό, δίνει το ένα άκρο του σχοινιού σε κάποιον θεατή και τον τραβάει σε ένα παιχνίδι βάρους και καθοδήγησης. Επαναλαμβάνει το ίδιο με δύο ακόμα θεατές και μετά απελευθερώνει το σχοινί, χορεύοντας μόνη της πιο μαλακά. Ο ζωντανός, σωματικός χορός της κερδίζει την αμέριστη προσοχή μας, πυροδοτώντας συχνά την κιναισθητική μας ενσυναίσθηση.

Στο “Becoming with Animal” η Ηρώ Βασάλου δημιουργεί μια ενδιαφέρουσα ατμόσφαιρα, ακόμα κι αν εγώ δεν κατάφερα να εγκαταλείψω την απόσταση της θέσης του θεατή και να εισχωρήσω στην παράσταση. Παρ’ όλο που απόλαυσα τις μεταμορφώσεις του σώματος, τη ζωηρότητα και την οικειότητά της, ένιωσα ότι η Βασάλου θα μπορούσε να ρισκάρει περισσότερο τόσο στη χορογραφία όσο και στον χορό. Ωστόσο, η καλλιτέχνιδα, ακόμα πολύ νέα, έχει χορογραφήσει και ερμηνεύσει σόλο που υπόσχονται πολλά για το μέλλον.

Η χορογράφος και ερμηνεύτρια Ηρώ Βασάλου μας μετέφερε ακαριαία σε μια ψυχεδελική ατμόσφαιρα. Μέσα σε έναν κύκλο που σχημάτιζε το κοινό γύρω της, σε συνδυασμό με την trance μουσική και τα χρωματιστά led φώτα, η ίδια με λυμένα μαλλιά προσεγγίζει με το σώμα και το χορό μια εκστατική κατάσταση, μεταμορφώνοντας τον χώρο άλλοτε σε club και άλλοτε σε έναν χώρο τελετουργίας.

Διακόπτοντας αυτή τη διαδικασία με απόλυτη σιωπή, η performer επιχειρεί μια κυριολεκτική κινητική μίμησης της ταραντούλας συνοδευόμενη από έναν ήχο που θύμιζε το περπάτημα του εντόμου. Κατά την έξοδό της από αυτή την μίμηση, απελευθερώνει από το σώμα της ένα σκοινί, σύμβολο του ιστού, προκαλώντας απρόσμενα μια διαδραστική τροπή στην performance. Προσελκύει τους θεατές ως «θηράματά» μέσα στον κύκλο δίνοντας τους την ευκαιρία να συν-δημιουργήσουν μαζί της. Ολοκληρώνοντας αυτή τη διάδραση, συνεχίζει να διαπραγματεύεται την μεταμόρφωσή της από ζωοειδές πλάσμα σε γυναίκα. Μέσω στροφικών κινήσεων που θυμίζουν δερβίσικο χορό, χτίζει μία ψυχεδελική ατμόσφαιρα όπως και στην αρχή, και σταδιακά μεταμορφώνεται και πάλι σε γυναίκα.

Εμπνευσμένο από το τελετουργικό του ταραντισμού, η παράσταση Becoming with Animal δημιούργησε στοχευμένες εικόνες που γοητεύουν με την απλότητά τους, αφήνοντας μια αίσθηση πληρότητας και κατανόησης του περιεχομένου. Η χρήση του χώρου και η δυναμική παρουσία της Ηρώς Βασάλου μαγνήτισε το κοινό, αφήνοντας ανοιχτό το ερώτημα αν οι εικόνες που προσέφερε αποτελούν μια κυριολεκτική κινητική προσέγγιση στη συγκεκριμένη ιεροτελεστία ή αν είναι το αποτέλεσμα μιας παραισθητικής κατάστασης της ηρωίδας.

Με αφετηρία το αμιγώς γυναικείο τελετουργικό του ταραντισμού της Νότιας Ιταλίας, η χορογράφος και ερμηνεύτρια Ηρώ Βασάλου μελετά τη διαδικασία μέσα από την οποία ο άνθρωπος μπορεί να αναγνωρίσει τα ζωώδη χαρακτηριστικά του και να τα χρησιμοποιήσει ως μέσο εξέλιξης της προσωπικότητάς του.

Το ταξίδι της ερμηνεύτριας ξεκινάει δυναμικά με έναν εκστατικό χορό, γεμάτο ένταση και εξάντληση, για να μεταβεί στην ανάδειξη του ζωώδους εαυτού, μέσω της –αναμφισβήτητα καλοδουλεμένης– κινησιολογίας της αράχνης. Πώς ο άνθρωπος μπορεί να ξεπεράσει τον ζωώδη εαυτό του; Η χορογράφος απαντάει προτείνοντας το μοίρασμα αυτής της ευθύνης με το κοινό. Ένα σχοινί βρίσκεται ήδη τυλιγμένο γύρω από το σώμα της ερμηνεύτριας και η άκρη του προσφέρεται σε άτομα από το κοινό εν είδει λουριού ή χαλιναριού. Και ενώ θεωρητικά αυτό θα σήμαινε μια παραχώρηση του ελέγχου, καθιστώντας την ευάλωτη, συμβαίνει το αντίστροφο: η σιγουριά με την οποία η ερμηνεύτρια επιλέγει τους κοινωνούς αυτής της διαδικασίας έχει ως αποτέλεσμα οι θεατές να νιώθουν ευάλωτοι στην πιθανότητα να επιλεγούν και αμήχανοι όταν βρεθούν σε θέση εξουσίας. Εκείνη είναι που ελέγχει απόλυτα αυτή τη σχέση.

Μέσα από αυτό το ταξίδι, αναδεικνύεται ένα σύγχρονο και ιδιαίτερα επίκαιρο πρότυπο γυναίκας, η οποία είναι δυναμική και χειραφετημένη, και αναλαμβάνει πλήρως την ευθύνη της πορείας της ζωής της μέσα από μια απελευθερωμένη θεώρηση των πραγμάτων.

Στην ημιφωτισμένη αίθουσα, άτακτα τοποθετημένες καρέκλες, σε ομόκεντρους κύκλους γύρω από την άδεια σκηνή, περιμένουν τη χορογράφο και ερμηνεύτρια Ηρώ Βασάλου να εμφανιστεί. Η μικρή απόσταση μεταξύ των θέσεων προκαλεί μια ατμόσφαιρα εγγύτητας και συνωστισμού. Κάθομαι στον εξωτερικό φλοιό των ομόκεντρων κύκλων και, σύντομα, μου γίνεται σαφές ότι θα παρακολουθήσω το συμβάν ανάμεσα από τα κεφάλια των υπόλοιπων παρευρισκόμενων που στέκονται μπροστά μου. Αυτό το «ανάμεσα» κρατά το σώμα μου και τη διάθεσή μου σε επαγρύπνηση, εξασφαλίζοντάς του ενεργή συμμετοχή στο επικείμενο τελετουργικό συμβάν.

Επικρατεί απόλυτο σκοτάδι. Ηλεκτρονικοί ήχοι, που θυμίζουν το κροτάλισμα της ταραντούλας, γεμίζουν την αίθουσα, εισάγοντας τη βασική θεματολογία του έργου: τον «ταραντισμό». Έπειτα. η Βασάλου εμφανίζεται επί σκηνής και, ακολουθώντας ένα έντονο ρυθμικό beat που θα άκουγε κανείς σε κλαμπ της πόλης, επιδίδεται σε εκστατικό χορό. Η μουσική σταματά. Οι ήχοι ταραντούλας ορίζουν πάλι το ηχοτοπίο, με το οποίο αλληλεπιδρά η περφόρμερ. Δοκιμάζει τις κινησιολογικές φόρμες του εντόμου, τις οποίες γεννά το κατά τ’ άλλα ανθρωπόμορφο σώμα της. Ένα τελετουργικό μεταμόρφωσης και εξερεύνησης. Μια μορφολογική και κινησιολογική σύμπτυξη του γυναικείου σώματος και του εντόμου. Η ώσμωση κίνησης και ήχου προκαλεί τη λογική μας να επαναπροσδιορίσει την πρόσληψη του συμβάντος και σχεδόν πείθει για τη μεταμόρφωση.

Ξαφνικά, η συνθήκη εγκαταλείπεται. Η Βασάλου επιστρέφει στην ανθρωπόμορφη διάστασή της και αναζητά –κάπως απειλητικά– στο κοινό που την περιβάλλει το θήραμά της. Προσφέροντας στις/στους θεατές την άκρη ενός σχοινιού, το οποίο κρατάει δεμένο στη μέση της, επιλέγει με ποιες και ποιους θα συνεργαστεί για να τις/τους τραβήξει μέσα στη σκηνή-αρένα. Ένα παιχνίδι ισορροπίας και αντίστασης των συγκοινωνούντων σωμάτων, τα οποία κρατιούνται από τις δύο άκρες του σχοινιού, προκαλεί ένα αίσθημα ευθύνης των θεατών για τη σωματική της ακεραιότητα, ώσπου η Βασάλου αποφασίζει να εγκαταλείψει ξανά τη συνθήκη. Αφήνει το σχοινί και επιστρέφει στην κίνηση του τετράποδου εντόμου. Στη νέα κινησιολογία που υιοθετεί, δείχνει με το δάχτυλό της όλους εμάς.

Το “Becoming With Animal” είναι μια παράσταση που δοκιμάζει και δοκιμάζεται μέσα από τις πρακτικές της τελετουργίας και της αλληλεπίδρασης. Μέσα από το κάλεσμα για συμμετοχή των θεατών και την επικινδυνότητα της διάδρασης που θέτει, αναμφίβολα εγείρει ερωτήματα για τη σχέση εξουσίας μεταξύ κοινού και περφόρμερ.