Οδήγησε το αλέτρι σου πάνω από τα οστά των νεκρών

Επτά χρόνια μετά το αξέχαστο «The Encounter», ο Simon McBurney και η ομάδα Complicité επιστρέφουν στη Στέγη, με μια παράσταση-αποθέωση του σωματικού θεάτρου και της πολυφωνικής αφήγησης από ένα δεκαμελές ανσάμπλ βετεράνων ηθοποιών του είδους. Στο «Οδήγησε το αλέτρι σου πάνω από τα οστά των νεκρών», μια ηλικιωμένη συνταξιούχος σε ένα απομονωμένο ορεινό χωριό της Πολωνίας ισχυρίζεται πως οι φόνοι των γειτόνων της κυνηγών γίνονται από τα ζώα τα ίδια, σαν μια υπερβατική εκδίκηση της φύσης.

Η ιστορία της Τοκάρτσουκ ξεκινά στα βάθη του χειμώνα σε μια μικρή κοινότητα μιας απομακρυσμένης πολωνικής κοιλάδας. Άνδρες της τοπικής κυνηγετικής λέσχης πεθαίνουν υπό μυστηριώδεις συνθήκες και η Γιανίνα Ντουσέικο –μια εκκεντρική ηλικιωμένη κάτοικος της περιοχής, οικολόγος, ερασιτέχνισσα αστρολόγος και ενθουσιώδης μεταφράστρια του William Blake– έχει συγκεκριμένες υποψίες. Παρακολουθεί εδώ και καιρό τα ζώα με τα οποία μοιράζεται η κοινότητα αυτό το απομονωμένο, αγροτικό περιβάλλον και υποστηρίζει ότι συμπεριφέρονται περίεργα.

Η Γιανίνα, που αντιστέκεται σθεναρά στις αδικίες που βλέπει γύρω της, αρνείται να γίνει αιχμάλωτη της κοινωνίας και του φύλου της. Οι πράξεις της θέτουν ερωτήματα τόσο για τον ανδρικό κόσμο που την περιβάλλει όσο και για τις βαθύτερες ανθρώπινες προθέσεις μας: Τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος και τι σημαίνει να είσαι ζώο; Μπορούμε να τα διαχωρίσουμε αυτά τα δύο; Γιατί η θανάτωση των ζώων είναι σπορ, ενώ των ανθρώπων φόνος;

Αυτό το σκοτεινά κωμικό και αναρχικό νουάρ προκάλεσε σεισμική αντίδραση στην Πολωνία, την πατρίδα της Τοκάρτσουκ, λόγω της ανυπόκριτης επίθεσής της στις αυταρχικές δομές, ενώ ο δεξιός Τύπος της χώρας βάφτισε τη συγγραφέα «οικοτρομοκράτισσα» και εθνική προδότρια. Ένα στοχαστικό, ειρωνικό και απόκοσμο έργο μυστηρίου με φόνους και εντέλει μια ιστορία για το σύμπαν, την ποίηση και τους περιορισμούς και τις δυνατότητες του ακτιβισμού.

• Ανοιχτά πολέμια της τρέχουσας εθνικιστικής κυβέρνησης της Πολωνίας, δηλωμένη άθεη, αριστερή και φεμινίστρια, η Όλγκα Τοκάρτσουκ έχει μπει από καιρό στο στόχαστρο της καθεστηκυίας τάξης στη χώρα της. Ο Τύπος που πρόσκειται στην πολωνική Δεξιά τη χαρακτήρισε «οικοτρομοκράτισσα» και «εθνική προδότρια» με αφορμή το «Οδήγησε το αλέτρι σου πάνω από τα οστά των νεκρών». Το 2022 συνυπέγραψε επιστολή, μαζί με τους πολυβραβευμένους ομοτέχνους της, Orhan Pamuk, Svetlana Alexievich και Margaret Atwood, κατά της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, ενώ τρία χρόνια πριν είχε συμμετάσχει σε παρόμοια γραπτή διαμαρτυρία προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων στα πολωνικά σύνορα.
• Η συζήτηση στους κόλπους των Complicité για τη θεατρική μεταφορά του βιβλίου της Τοκάρτσουκ ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2020, εν μέσω πανδημίας. Σχεδόν έξι μήνες αργότερα, τον Ιανουάριο του 2021, ο Σάιμον Μακμπέρνι οργάνωσε ένα αρχικό εργαστήριο έρευνας με τους ηθοποιούς, διάρκειας δύο εβδομάδων. Οι πρόβες ξεκίνησαν επίσημα τον Οκτώβριο του 2022 και δύο μήνες αργότερα πραγματοποιήθηκε η πρεμιέρα. Στη διανομή συμμετέχει (για πρώτη φορά στην ιστορία της ομάδας) κι ένας Πολωνός ηθοποιός, σε μια προσπάθεια να «μπουν» στην παράσταση ο ρυθμός και οι αποχρώσεις της πολωνικής γλώσσας, αλλά και για να γίνει κατανοητή η κουλτούρα του κυνηγιού στη χώρα.
• Κεντρικά στοιχεία στην παράσταση, όπως αυτά αναδείχθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας, είναι η σωματικότητα σε συνάφεια με την πρωτότυπη μουσική σύνθεση, οι ομάδες συνεκφωνήσεων που δημιουργεί ο 11μελής θίασος εν είδει Χορού και το θέατρο της επινόησης – αντλώντας από τις έννοιες του ονείρου και των αναμνήσεων. Στις πρόβες, επίσης, σημαντικό ρόλο έπαιξε η χρήση καθημερινών αντικειμένων από κάθε ηθοποιό, ακολουθώντας την προτροπή του Σάιμον Μακμπέρνι: «Όποια κι αν είναι η ιδέα, φέρ’ την στο τραπέζι». Τα ταξίδια στην Πολωνία στάθηκαν εξίσου καθοριστικά για την αισθητική της παράστασης. Τέλος, υιοθετώντας τις βέλτιστες πρακτικές της πρωτοβουλίας “Theatre Green Book”, που αποτελεί τη «Βίβλο» για ένα βιώσιμο θέατρο, το 75% των αντικειμένων που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή είναι μεταχειρισμένα, ενώ το 80% του συνόλου των υλικών θα επαναχρησιμοποιηθούν ή θα ανακυκλωθούν.
• Πέρασαν έξι χρόνια από την τελευταία φορά που ο Σάιμον Μακμπέρνι αναλάμβανε τα σκηνοθετικά ηνία των Complicité. Το 2017 επέλεξε την όπερα του Igor Stravinsky, “The Rake’s Progress”, που είναι εμπνευσμένη από την ομώνυμη σειρά χαρακτικών και ζωγραφικών έργων του Βρετανού εικαστικού William Hogarth. Η όπερα περιόδευσε σε ευρωπαϊκά φεστιβάλ επί τρία χρόνια.
• Η θεατρική ομάδα Complicité έκανε το ντεμπούτο της το 1983, με ιδρυτικά μέλη τον Σάιμον Μακμπέρνι, την Annabel Arden και τον Marcello Magni – ο τελευταίος, σύζυγος της ηθοποιού Katherine Hunter, πέθανε τον περασμένο Σεπτέμβριο. Μαθητές του Jacques Lecoq και έχοντας υιοθετήσει τη φιλοσοφία της κολεκτίβας, επιδόθηκαν σε πολυετείς πειραματισμούς για να αναδειχθούν τελικά ως η μήτρα του θεάτρου της επινόησης. Στα σαράντα χρόνια της πορείας τους έχουν δουλέψει πάνω σε κλασικούς θεατρικούς συγγραφείς και σε μεταφορές λογοτεχνικών έργων, ενώ φημίζονται για την ελευθερία προσέγγισης των ιστοριών τους και τη μετάδοσή τους στο κοινό με πολλαπλούς τρόπους. Ο Peter Brook έχει δηλώσει πως οι Complicité δεν είναι μέρος της ένδοξης παράδοσης του βρετανικού θεάτρου, «αλλά έχουν δημιουργήσει μια δική τους, ιδιαίτερη παράδοση, γι’ αυτό και είναι τόσο σπάνιοι και πολύτιμοι». Η ομάδα έχει περιοδεύσει σε περισσότερες από σαράντα χώρες, αποσπώντας πενήντα και πλέον διεθνή βραβεία και διακρίσεις.