Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες | Tiago Rodrigues

• Μόλις στα είκοσί του χρόνια, ο Tiago Rodrigues γίνεται μέλος της πρωτοποριακής βελγικής κολεκτίβας tg STAN. Με την ομάδα αυτή θα γυρίσει τον κόσμο, περιοδεύοντας σε δεκαπέντε χώρες. Κι ενώ έχει ήδη αρχίσει να δραστηριοποιείται σκηνοθετικά και συγγραφικά, στα 26 του ιδρύει τον θίασο “Mundo Perfeito” μαζί με τη Magda Bizarro. Με αυτό το σχήμα κάνει το ντεμπούτο του στο Φεστιβάλ της Αβινιόν, ανεβάζοντας το σαιξπηρικό έργο «Αντώνιος και Κλεοπάτρα» το 2015. Επτά χρόνια μετά, επιστρέφει στη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή θεατρική διοργάνωση, αυτήν τη φορά ως καλλιτεχνικός διευθυντής της. Στο μεσοδιάστημα (2015-2021), διατελεί καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου Ντόνα Μαρία Β΄ της Πορτογαλίας.
• Με Σαίξπηρ έκανε και την πρώτη του σκηνοθετική εμφάνιση στη Στέγη, όταν δίδαξε επί σκηνής ένα σονέτο του σε δέκα εθελοντές θεατές. Η παράσταση με τίτλο “By Heart” ήταν ένα σχόλιο για τη σημασία που έχει η μετάδοση της γνώσης και για τη δύναμη της ποίησης.
• Ωστόσο, η πρώτη εμφάνιση του Ροντρίγκες στη Στέγη μάς πηγαίνει πίσω στο 2011, όταν συμμετείχε ως ηθοποιός στις «Αντιγόνες» των tg STAN, μια σύνθεση που έφερνε σε αντιπαράθεση δύο σύγχρονες εκδοχές του μύθου, αυτές του Jean Cocteau και του Jean Anouilh.
• Στα 46 του χρόνια, ο Τιάγκο Ροντρίγκες συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πλέον διακεκριμένους θεατρικούς δημιουργούς της Πορτογαλίας. Το θέατρό του, πολιτικό και ποιητικό, διαπλέκει ιστορικά γεγονότα με κοινωνικά φαινόμενα, αντλεί από την ιδιωτική και τη δημόσια εμπειρία και κάνει χρήση ελάχιστων μέσων.
• Η δραματουργία της «Καταρίνα» προέκυψε συνεργατικά, με τα μέλη του θιάσου να μελετούν κείμενα για τον ολοκληρωτισμό, τη βία και την άνοδο της ακροδεξιάς στη σύγχρονη Ευρώπη. Στον πυρήνα της μελέτης τους βρέθηκαν έργα των πολιτικών φιλοσόφων Hanna Arendt και Slavoj Žižek, καθώς και συγγραφέων που έχουν μιλήσει ευρύτερα για τη βία, από τον Σοφοκλή έως τον Albert Camus και τον Edward Bond. Επικεντρώθηκαν επίσης σε αναλύσεις για ομιλίες λαϊκιστών ηγετών, όπως ο Trump και ο Bolsonaro. Οι πρόβες διακόπηκαν απότομα όταν ανέκυψε η πανδημία και τελικά η παράσταση έκανε πρεμιέρα στο Centro Cultural Vila Flor (Γκιμαράες, Πορτογαλία) τον Σεπτέμβριο του 2020 μέχρι να διακοπεί ξανά και τελικά να παρουσιαστεί στο Εθνικό Θέατρο Ντόνα Μαρία Β΄ της Πορτογαλίας, τον Απρίλιο του 2021.
• Ο Πορτογάλος σκηνοθέτης επισημαίνει πως, με την «Καταρίνα», επιδίωξή του ήταν η δημιουργία ενός έργου το οποίο θα προκαλούσε αναστάτωση, ανεξάρτητα από τις πολιτικές πεποιθήσεις των θεατών. «Και για να το επιτύχουμε αυτό, θα έπρεπε εμείς οι ίδιοι πρώτα να αισθανόμαστε αναστατωμένοι. Μου φαινόταν θεμελιώδες να αναζητώ σε κάθε πρόβα τη σπίθα της αναστάτωσης. Και ένιωθα πολύ τρομοκρατημένος, αλλά συγχρόνως και ενθουσιώδης, για τις συνεχόμενες μέρες αναστάτωσης που βιώναμε, καθώς δουλεύαμε με αυτό το υλικό, προσπαθώντας να χτίσουμε χαρακτήρες, λόγια και γεγονότα επί σκηνής, που θα επιχειρούσαν να χρησιμοποιήσουν τα εργαλεία του θεάτρου για να οδηγήσουν το κοινό σε ένα ταξίδι μυθοπλασίας και σκέψης.»
• Σύμφωνα με τις κριτικές, ο Ροντρίγκες φαίνεται να κέρδισε το στοίχημα της αναστάτωσης: «Αν κάποιοι εκλάβουν [την παράσταση] ως μανιφέστο, πρόκειται για ένα μανιφέστο που συνοψίζει τη σημασία του θεάτρου στη σημερινή κοινωνία. […] Μπορεί το θέατρο να μας βγάλει από την απάθειά μας; Μπορεί να μας βάλει σε σκέψεις για τη δημιουργία μιας καλύτερης κοινωνίας; Θα μπορούσαμε μάλιστα να υποστηρίξουμε ότι αυτά δεν είναι δευτερεύοντα ερωτήματα, αλλά αποτελούν τον πυρήνα της ιδέας πίσω από αυτό το έργο. Ο Τιάγκο Ροντρίγκες αναδεικνύει την κριτική σκέψη που πολύ συχνά βλέπουμε να αντικαθίσταται από μια δήθεν ουδετερότητα για τρέχοντα κοινωνικά ζητήματα. Και μας καλεί να αντιδράσουμε».
• Στο σκηνοθετικό του σημείωμα, αναφέρεται στην –κατά πολλούς ουτοπική– δυνατότητα των τεχνών να προκαλέσουν μια επιστροφή σε έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης, στην υποκειμενικότητα και την αμφισημία. «Ίσως δεν θα χρειαστεί να καταβάλουμε μια τόσο τεράστια προσπάθεια, όπως είχαμε κρίνει αναγκαίο […]. Αντί να βασιστούμε σε εμφανείς αναφορές στο παρόν, πιστεύουμε ότι ο καλύτερος τρόπος να μιλήσουμε για ό,τι συμβαίνει τώρα είναι να ασχοληθούμε με τη μυθοπλασία του εγγύς μέλλοντος».
• Το έργο έχει αποσπάσει σειρά βραβείων, μεταξύ των οποίων αυτό της Καλύτερης Ξενόγλωσσης Παράστασης στα Ubu 2023 στην Ιταλία και το αντίστοιχο από την Ένωση Κριτικών Γαλλίας (2023), ενώ ήταν υποψήφιο και στα Premis de la Crítica στην Καταλονία για το βραβείο Καλύτερης Διεθνούς Παράστασης.

Mariana Gomes, Rui Pina Coelho, Margarida Bak Gordon, Rita Mendes και στην ομάδα του Teatro Nacional D. Maria II.
Ευχαριστούμε επίσης τη Sara Barros Leitão και τον Pedro Gil που, παρότι δεν είναι πλέον μαζί μας στη σκηνή, θα παραμείνουν πάντα Catarina.

Hania Rani (“Biesy” και “Now, Run”), Joanna Brouk (“The Nymph Rising” και “Calling the Sailor”), Laurel Halo (“Rome Theme III” και Hyphae”) και Rosalía (“De Plata”).