εύη νάκου: ατελείωτες αποστάσεις μέσα μου, λεωφόροι της σιγής

Φωτογραφία: Γιώργος Κουτσαλιάρης

Το “endless distances inside me, highways of quiet” *διερευνά το πώς η διαμεσική εθνογραφική ποίηση αντανακλά την πολυπλοκότητα των τρόπων με τους οποίους ακούμε, βλέπουμε, βιώνουμε και αντιλαμβανόμαστε τη συντροφικότητα. Επινοώντας ένα ασύγχρονο, παιγνιώδες και διαισθητικό «κουτσομπολιό», η διαδικασία απηχεί βιωμένες εμπειρίες και φανταστικές αφηγήσεις. Οι αντηχήσεις της υπάρχουσας ποίησης συναντώνται με αυτοσχέδιους ήχους, μουσική, περφόρμανς και εικόνες σε ένα ενσώματο κουβεντολόι στο παρόν και για το παρόν.

Αυτό το κουτσομπολιό επιθυμεί να είναι ένας τόπος φροντίδας και υποστήριξης της πολυπλοκότητας, της χαράς και των αβεβαιοτήτων της καθημερινότητας. Η διαμεσική ποίηση, τόσο ως εργαλείο όσο και ως πρακτική, οδηγείται από την περιέργεια, τη φαντασία και το χιούμορ ως ρωγμές μέσα από τις οποίες φωνές και ιστορίες αφήνονται να ακουστούν και σώματα να αισθανθούν.

Το “endless distances inside me, highways of quiet” είναι μια έρευνα βασισμένη στην πρακτική, ή αλλιώς μια συναρμογή από προβληματισμούς, αποσπασματικά υλικά, μεθοδολογίες που συσχετίζονται μεταξύ τους συχνά με μη γραμμικούς, διαισθητικούς και απρόβλεπτους τρόπους.

Το κουτσομπολιό κυκλοφορεί σιωπηλά και γρήγορα, σε νυχτερινά τηλεφωνήματα και ατελείωτες κουβέντες, στο πίσω κάθισμα ενός αυτοκινήτου και σε σταθμούς αεροδρομίων, σε σκαλοπάτια και σκιερά παγκάκια, με πραγματικές και φανταστικές φίλες που ακούνε στα ονόματα: Chara, Franny, Natasha, Marisha, Saeed, Marina, Kae, Anastasia και Virginia.

εύη νάκου

Στιγμιότυπο ηχητικών μηνυμάτων

Σημείωμα Δημιουργού

Με ρώτησες για τη γλώσσα.

Ένα σύνολο ενδεχόμενων νοημάτων, πιθανών προτάσεων. Ένας κατάλογος αποκλίσεων.

Η γραφή μας είναι ακτινοειδής, όπως τα κλαδιά των δέντρων, όπως οι ρίζες και οι κρύσταλλοι.

Κάθε μετάφραση της ομιλίας μας θεωρείται αμφίβολη.

Ξεκινάμε να μιλάμε με ήχους που θυμόμαστε.

Κάνουμε πρόβα διαλόγους.

Με παρακολουθείς;

Το “endless distances inside me, highways of quiet”* («ατελείωτες αποστάσεις μέσα μου, λεωφόροι της σιγής») είναι μια διαδικασία φροντίδας μέσα από το κουτσομπολιό, το οποίο κατανοείται ως μια εφήμερη και διαισθητική κοινωνική πρακτική. Το κουτσομπολιό μετατρέπεται σε μια περιοχή μεταξύ σωμάτων, σε έναν κοινό χώρο και χρόνο όπου εξασκούμαστε στη φιλία, την αλληλεγγύη και τη συντροφικότητα, και αποτελεί τη συγκολλητική ουσία που συνέχει εσωτερικές και εξωτερικές πραγματικότητες,

Παρότι συχνά υποτιμάται ως άσκοπη φλυαρία ή ασήμαντη κοινωνική δραστηριότητα, το κουτσομπολιό διασταυρώνεται με ευρύτερα ζητήματα εξουσίας, εργασίας και κοινότητας. Οι υποβαθμισμένες κοινότητες καταφεύγουν στην παραστασιακή επιτέλεση και την ανατροπή για να βρουν τρόπους να υπάρξουν μέσα και πλάι στις κυρίαρχες κουλτούρες. Σε αυτό το πλαίσιο, το κουτσομπολιό μπορεί να θεωρηθεί μια μορφή επιτελεστικής αντίστασης. Δεν πρόκειται, δηλαδή, για ανούσιο κουβεντολόι, αλλά για μια στρατηγική πρακτική μέσω της οποίας τα άτομα και οι κοινότητες υφαίνουν συλλογικές ανατρεπτικές αφηγήσεις που αντιστέκονται στους κυρίαρχους λόγους, μέσα από τη διατάραξη των γραμμικών κανονιστικών αφηγήσεων. Το “endless distances inside me, highways of quiet” έχει στηριχθεί σε αναλύσεις και θεωρίες που δίνουν έμφαση στον ρόλο του κουτσομπολιού για τη διατήρηση αλλά και την αμφισβήτηση των εμφυλοποιημένων δομών στο πεδίο της εργασίας. Ως μορφή κοινωνικής εργασίας την οποία επωμίζονται κυρίως θηλυκότητες, το κουτσομπολιό ενέχει τη συναισθηματική και επικοινωνιακή εργασία που είναι απαραίτητη για τη διατήρηση των κοινωνικών δεσμών και της συνοχής της κοινότητας – μια εργασία που είναι αναγκαία, με άλλα λόγια, για την κοινωνική αναπαραγωγή. Ταυτόχρονα, μπορεί να αποτελέσει μέσο κοινωνικού ελέγχου, ενισχύοντας κοινωνικές νόρμες και συμπεριφορές. Ωστόσο, εάν επικεντρωθούμε στην αντίσταση, τα ανατρεπτικά σώματα μπορεί να χρησιμοποιήσουν το κουτσομπολιό για να αντισταθούν στον πατριαρχικό έλεγχο, ασκώντας συν-αισθηματική εργασία συλλογικά και πέρα από το φύλο, σαν έναν τρόπο να εκφράζουν και να διαμορφώνουν το συναισθηματικό τοπίο μιας κοινότητας. Το κουτσομπολιό μπορεί να ιδωθεί ως μια πρακτική που αγαπούν οι ξενέρωτες φεμινίστριες, μια στρατηγική επιβίωσης η οποία διαταράσσει την επίφαση της κοινωνικής αρμονίας αναδεικνύοντας πολύπλοκες, ανήκουστες ή αποσιωπημένες πραγματικότητες.

Θορυβώδεις και χαμηλόφωνες, μπερδεμένες και μη γραμμικές, πνευματώδεις και συναισθηματικές, σύνθετες και απλές, οι στιγμές κουτσομπολιού που παρατηρήσαμε καταγράφηκαν, στο πλαίσιο αυτού του tailor-made fellowship, στην αρχική τους μορφή, προκειμένου να δημιουργήσουν ένα πολυτροπικό αρχείο κειμενικών, ηχητικών και οπτικών θραυσμάτων επικοινωνίας. Αυτό το DIY αρχείο μοιάζει με ένα σύνολο από κείμενα, φωνητικά μηνύματα, ηχητικούς πειραματισμούς, επιτελεστικούς αυτοσχεδιασμούς, cut & paste και διαμεσική ποιητική γραφή, σκίτσα, σημειώματα και ηχογραφήσεις – μια συναρμογή αποσπασματικών υλικών που συχνά δεν γίνονται αντιληπτά ή ακουστά. Η μη λεκτική και η παραγλωσσική επικοινωνία θεωρείται ισότιμη με τα λεκτικά στοιχεία, στην προσπάθειά μας να ασκηθούμε στο κουτσομπολιό και να το κατανοήσουμε ως κοινωνική πρακτική της κοινής μας καθημερινής ζωής και των αγώνων μας. Αποσπάσματα ήχου, κειμένου και κίνησης, καθώς και οι τρόποι με τους οποίους αυτά αλληλοσυμπληρώνονται και αλληλοαναιρούνται, σχετίζονται μεταξύ τους, βγάζουν νόημα μεταξύ τους, συνθέτουν αυτό το ασυνήθιστο αρχείο που περιέχει στρατηγικές επιβίωσης μέσα από τις πολυπλοκότητες, τους αγώνες και τις αβεβαιότητες των κοινών πραγματικοτήτων όσων δεν προσδιορίζονται ως αρρενωπότητες.

Προϋπάρχοντα υλικά που αξιοποιήθηκαν, αλλά και υλικά που παράχθηκαν στο πλαίσιο του πρότζεκτ, χρησιμεύουν ως ρωγμές μέσα από τις οποίες οι φωνές ακούγονται, οι ιστορίες μαθαίνονται και τα σώματα γίνονται αισθητά.

Το “endless distances inside me, highways of quiet”, ως διαδικασία αλλά και ως έργο, έχει πάρει τη μορφή ενός ασύγχρονου, παιγνιώδους και διαισθητικού κουτσομπολιού – ένα πλέγμα από ανταλλαγές μηνυμάτων, συζητήσεις, εμπειρίες και αφηγήσεις που έχουν όντως συμβεί ή που τις επινοήσαμε, μεταξύ πραγματικών και φανταστικών φίλων. Το κουτσομπολιό κυκλοφορεί στη σιωπή και βιαστικά, σε νυχτερινά τηλεφωνήματα και ατελείωτες κουβέντες, στο πίσω κάθισμα ενός αυτοκινήτου και σε σταθμούς αεροδρομίων, σε εισόδους σπιτιών και σκιερά παγκάκια, πριν ή μετά από πρόβες και επαγγελματικές συναντήσεις, στα άγρυπνα ξημερώματα. Ταξιδεύει μέσα από ονόματα και ξέρει τα ονόματά μας: Chara, Franny, Sarah, Sofia, Ursula, Saeed, Marina, Kae, Anastasia, and Sylvia.

εικόνα1/8
εύη νάκου

gossip

ουσιαστικό

  1. κουτσομπολιό = σχολιασμός ή συζήτηση για την ιδιωτική ζωή άλλων ανθρώπων που μπορεί να είναι αγενής, κακόβουλη ή αναληθής. (ρήμα: κουτσομπολεύω)

«Η Τζέιν και η Λιν κάθισαν στην κουζίνα και άρχισαν το κουτσομπολιό για τις φιλενάδες τους.»

  1. (μειωτ.) κουτσομπόλης/κουτσομπόλα = κάποιος/κάποια που απολαμβάνει να μιλάει για την ιδιωτική ζωή άλλων ανθρώπων. (συνώνυμο: gossipmonger)
    «Είναι φριχτή κουτσομπόλα.»

Στην αγγλοσαξονική γλώσσα, η λέξη godsibb σήμαινε «χορηγός» ή «νονός», από τα God + sibb «συγγενής» (βλ. sibling, «αδελφός/αδελφή»), «γνωστός/γνωστή, φίλος/φίλη, γείτονας/γειτόνισσα» (περ. 1300), και αναφερόταν κυρίως σε φίλες που προσκαλούνται να παραστούν σε μια γέννηση, αργότερα δε σε «οποιονδήποτε συμμετέχει σε καθημερινή συζήτηση» (1560).

Στην αγγλοσαξονική γλώσσα, η λέξη sibb σήμαινε «συγγενής», «συγγενής εξ αίματος» (πρόγονος του αγγλικού sibling). Το αγγλοσαξονικό godsibb αναφερόταν σε άτομο που συνδέεται πνευματικά με κάποιο άλλο, κυρίως με το να είναι ανάδοχος σε βάπτιση. Στη μεσαιωνική αγγλική, το gossib έφτασε να χρησιμοποιείται για στενό φίλο ή συνεργάτη, καθώς και για νονό.

Το “endless distances inside me, highways of quiet”, ως έρευνα βασισμένη στην πρακτική, έχει αποτελέσει πεδίο αυτοσχεδιασμού και διερεύνησης των πιθανών τρόπων για να ξεμάθουμε στερεότυπα και κοινωνικές κατασκευές γύρω από την πρακτική του κουτσομπολιού, ενώ επίσης εξετάζει τρόπους αμφισβήτησης των κυρίαρχων ρόλων στο πλαίσιο της καθημερινής ανταλλαγής και επικοινωνίας. Αντλώντας από συζητήσεις με φίλους/φίλες και συνεργάτ(ιδ)ες, η καθημερινή πρακτική αυτής της έρευνας ήταν μια προσπάθεια να ακούσουμε, να δούμε και να νιώσουμε σώματα και φωνές από διάφορες οπτικές γωνίες και σε διαφορετικές φάσεις και τροπές της ζωής. Η πρακτική της φιλίας ήταν στον πυρήνα της μεθοδολογίας, όταν δοκιμάζαμε να συνομιλήσουμε και αποτυπώναμε τον ήχο, τον θόρυβο και τη σιωπή, τις λέξεις και την κίνηση στις καθημερινές μας συνδιαλλαγές.

Καταγράφηκε αλλά και δημιουργήθηκε πλούσιο υλικό – πολυτροπικά σκίτσα που μοιράστηκαν και συζητήθηκαν μεταξύ της ομάδας των φιλοξενούμενων καλλιτεχνών, των επιμελητ(ρι)ών και των παραγωγών του Onassis AiR και της Στέγης, κατά τη διάρκεια του Onassis AiR tailor-made fellowship. Στο Open Day #11, το “endless distances inside me, highways of quiet” πήρε τη μορφή μιας οπτικοακουστικής εγκατάστασης, μιας μη γραμμικής πολυφωνικής σύνθεσης από αποσπασματικά φωνητικά μηνύματα, οπτικά και κειμενικά ντοκουμέντα, υλικά μιας έρευνας για τη συν-αισθηματική επίδραση και την κοινωνικότητα του κουτσομπολιού. Αυτή η εκδοχή της έρευνας ήταν μια εικοσάλεπτη πολυτροπική σύνθεση, μια συνθετική αναπαράσταση του κουτσομπολιού ως τοποθετημένης πρακτικής μέσα από τον ήχο και την κινούμενη εικόνα (βίντεο: Αναστασία Μελία Ελευθερίου).

Μαργαρίτα Νικητάκη

Η οπτικοακουστική εγκατάσταση της εύης νάκου που παρουσιάστηκε στα πλαίσια του Onassis AiR Open Day #11 τον Απρίλιο του 2024.

*Το “endless distances inside me, highways of quiet” είναι ένας στίχος δανεισμένος από το ποίημα “Unlove” της Franny Choi (δημοσιευμένο στην συλλογή “The World Keeps Ending, and the World Goes On”, Harper Collins Publishers, 2022).

Διαβάστε Περισσότερα