Χρυσάνθη Κουμιανάκη: Παρτιτούρα για ένα πανηγύρι του μέλλοντος
πανηγύρι (< μσν. πανηγύριον, υποκορ. του αρχ. πανήγυρις < πᾶν + ἄγυρις, αιολ. τύπος του ἀγορά), γενική συνέλευση ή εθνοσυνέλευση, και ιδιαίτερα αυτή προς τιμήν ενός θεού [...]
Τι είναι σήμερα το πανηγύρι; Υπάρχουν πανηγύρια; Τι είναι το «παν» και ποια είναι η αγορά; Πού το γιορτάζουμε σήμερα και τι ακριβώς γιορτάζουμε; Τι χορεύουν οι άνθρωποι; Ποια στοιχεία της καθημερινότητας ενσωματώνονται σε αυτή τη συνθήκη; Θα γίνονται πανηγύρια στο μέλλον; Τι είδους μουσική θα ακούγαμε τότε; Πώς θα ήταν μια παραδοσιακή φορεσιά; Θα υπήρχαν περιορισμοί στον αριθμό των χορευτών και στις αποστάσεις που θα τηρούνταν; Άραγε είναι εκδηλώσεις ενός σύγχρονου πανηγυριού οι μαζικές συγκεντρώσεις που γίνονται σήμερα στις πλατείες και σε άλλους χώρους μιας πόλης; Θα υπήρχαν τελετουργίες; Χρειάζεται θρησκευτικό έναυσμα –ή οποιοδήποτε έναυσμα– ένα πανηγύρι σήμερα;
Η έρευνα ξεκίνησε με αφορμή το πανηγύρι της Καρπάθου το οποίο χρησιμοποιώ ως παράδειγμα επαναπροσδιορισμού. Με αφετηρία τα παραπάνω ερωτήματα, μελετώ το πανηγύρι ως τελετουργία και ως ζωντανό οργανισμό που αλλάζει σε διαφορετικές κοινωνικές συνθήκες, καθώς συγκεντρώνει στοιχεία από διαφορετικές εποχές και κουλτούρες.
Φαντάζομαι την εξέλιξή του στο χρόνο και προτείνω μια νέα εκδοχή της φορεσιάς, του χορού και των συμμετεχόντων, αντλώντας επιρροές από τη σύγχρονη πραγματικότητα και την καθημερινή ζωή. Επαναπροσδιορίζω αυτά τα στοιχεία και επισημαίνω τα βασικά κοινωνικά θέματα που εγείρονται σε επιμέρους σημεία του εορτασμού, εξετάζοντας, για παράδειγμα, την εξέλιξη της φορεσιάς εξαιτίας της μετανάστευσης ή τις σχέσεις που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια του χορού σε σχέση με τη συζήτηση γύρω από ζητήματα φύλου.
Έχοντας επεξεργαστεί τη χρονιά που μας πέρασε κάποια επιμέρους στοιχεία αυτής της θεματικής –τις φορεσιές, τη διακόσμηση, το κοινωνικό στάτους και τον περιβάλλοντα χώρο–, θα δουλέψω πάνω σε ένα έργο που πιθανότατα θα κλείσει αυτόν τον κύκλο.
εικόνα 1 / 6
εικόνα 2 / 6
εικόνα 3 / 6
εικόνα 4 / 6
εικόνα 5 / 6
εικόνα 6 / 6
Για δύο μήνες βρέθηκα στον χώρο του Onassis AiR, συνεχίζοντας μια έρευνα που έχει ξεκινήσει εδώ και δύο χρόνια πάνω στην ιδέα του πανηγυριού και πώς μεταφράζεται στο σήμερα. Πού βρίσκεται η κοινότητα στη σύγχρονη πόλη, πότε γίνεται η παύση από την εργασία και πώς μοιάζει μια εορταστική ενδυμασία;
Το Onassis AiR βρίσκεται σε ένα κτιριακό σύμπλεγμα, γύρω από ένα αίθριο, που στεγάζει τα γραφεία της Στέγης. Ψάχνοντας τη μετάφραση του χωριού, της κοινότητας και της τελετουργίας στο σήμερα, πολύ σύντομα άρχισα να σκέφτομαι ένα πανηγύρι που θα συνέβαινε στο αίθριο, στην «πλατεία του χωριού».
Αν ένα σύμπλεγμα γραφείων ήταν μια μικρή κοινότητα όπως ένα χωριό –ορεινό ή σε κάποιο νησί, στον κάμπο ή σε μια γειτονιά στις πόλεις– τότε ποια θα ήταν η πλατεία που μαζεύονται οι κάτοικοι για να στήσουν τη γιορτή, το πανηγύρι; Αν ο κύκλος του έτους μετατρεπόταν σε κύκλο μιας μέρας, τι θα συνέβαινε στα καθημερινά διαλείμματα εργασίας; Πώς θα μεταφραζόταν ένα πανηγύρι στη συνθήκη του γραφείου;
Το έργο που δούλεψα μέσα σε αυτό το διάστημα εξετάζει τις εταιρείες ως σύγχρονες κοινότητες, προβάλλοντας ως δεσμό αναφοράς των εργαζόμενων τη συστέγαση και τη φυσική συμπαρουσία τους στα «χωριά του σήμερα», δηλαδή στα κτίρια που δουλεύουν. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος Onassis AiR εστίασα στη συγκέντρωση στοιχείων που θα με βοηθούσαν να δημιουργήσω την εικονογράφηση της γιορτής και τα παραδοσιακά μοτίβα, και συνολικότερα στην ανάπτυξη της δράσης και επιμέρους τμημάτων της, όπως της μουσικής, της ενδυμασίας και της κινησιολογίας.
Ξεκίνησα εστιάζοντας στη γνωριμία με τους εργαζομένους μέσω ενός ερωτηματολογίου. Οι ερωτήσεις είχαν να κάνουν με τα διαλείμματα, τις άδειες, τις διακοπές, τις γιορτές και τις δραστηριότητες team building, καθώς και το ντύσιμο στον χώρο εργασίας. Τα διαγράμματα που προέκυψαν από τα ερωτηματολόγια χρησιμοποιήθηκαν για να δημιουργηθούν νέα παραδοσιακά μοτίβα.
Κοιτάζοντας τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται καθημερινά από την ομάδα, έκανα μουσικές και χορευτικές σημειώσεις. Το Google Calendar έγινε παρτιτούρα όπου τα γεγονότα και τα ραντεβού της ομάδας μεταφράστηκαν σε ένα ηχητικό μοτίβο για το πανηγύρι και σε έναν χορευτικό ρυθμό για το γλέντι. Χαρτάκια post-it διακόσμησαν περίτεχνα την παραδοσιακή ενδυμασία.
Με πυρήνα του έργου την ιδέα της κοινότητας και της αυτάρκειας/αυτονομίας της, προσπάθησα να επινοήσω συνεργασίες με τμήματα της Στέγης για την υλοποίηση επιμέρους τμημάτων του. Φαντάστηκα να δουλεύω σε συνεργασία με το Pano, το εστιατόριο των εργαζόμενων, για τη δημιουργία του μενού και με το Movement Radio για την ολοκλήρωση της μουσικής της γιορτής.
Συνολικά, η έρευνα στοχεύει σε μια συλλογική γιορτή και μια εικαστική εγκατάσταση. Μέσα από τη διαδικασία της μετάφρασης, επανεξετάζει παραδοσιακές εκφράσεις των τοπικών κοινοτήτων, όπως το πανηγύρι, εστιάζοντας σε κεντρικά κοινωνικά ζητήματα φύλου, ταυτότητας, δικαιωμάτων, αυτοπροσδιορισμού και εξουσίας όπως φανερώνονται στο πλαίσιο μιας γιορτής ως συνθήκης υπό διαμόρφωση.
