Felipe Steinberg: Τα Εγκαίνια

Ως διεπιστημονικός καλλιτέχνης, ερευνητής και πολιτιστικός παραγωγός ενδιαφέρομαι για τα νοήματα που δημιουργούνται γύρω από τα συμβάντα – για το πώς η πράξη της αναδιήγησης διαμορφώνει συμβάντα του παρελθόντος, καθώς και για το πώς η δημιουργία συμβάντων πλάθει νέους τρόπους αφήγησης. Ήμουν υπότροφος στο Whitney Independent Study Program και, πρόσφατα, συντονιστής του δημόσιου προγράμματος lumbung στην documenta fifteen.

Το “Opening” είναι μια εκδήλωση (2018) και μια επιτελεστική διάλεξη (2023). Η μία δεν υπάρχει χωρίς την άλλη. Το “Opening” είναι μια επιτελεστική διάλεξη που επιστρέφει σε μια απογευματινή εκδήλωση που φέρει τον ίδιο τίτλο, την οποία σχεδίασα και οργάνωσα στο Playhouse Theater στο Χιούστον το 2018, εξελίσσοντας τη συνεχιζόμενη έρευνά μου πάνω στην αποκέντρωση, στις εργασιακές πρακτικές και στη σχέση μεταξύ καλλιτεχνών και κοινωνίας.

Η επιτελεστική διάλεξη περιστρέφεται γύρω από μια απογευματινή εκδήλωση που διοργάνωσα στο Playhouse Theater στις 25 Αυγούστου 2018. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που το θέατρο χρησιμοποιήθηκε μετά από δεκαπέντε χρόνια, παρόλο που είχε ανακηρυχθεί χώρος-ορόσημο και το πρώτο κυκλικό θέατρο στον κόσμο, δηλαδή μια κεντρική σκηνή που περιβάλλεται από το κοινό. Χτίστηκε το 1951. Η εκδήλωση έπρεπε να γίνει προκειμένου να ειπωθεί μια ιστορία. Από αυτή την άποψη, το “Opening” είναι επίσης μια παρεκκλίνουσα και ευρεία επιτελεστική διάλεξη που χρησιμοποιεί την τεκμηρίωση της εκδήλωσης του 2018, μαζί με έγγραφα και ερευνητικό υλικό που δεν έχουν δημοσιευτεί ποτέ, προκειμένου να οδηγήσει το κοινό σε μια εξερεύνηση του θεάτρου, του περιβάλλοντός του και των πολλών στρωμάτων της σύγχρονης ζωής που κρύβονται σε αυτό το φαινομενικά εγκαταλελειμμένο κτίριο. Το ακόλουθο σημείωμα συμπυκνώνει ορισμένες από τις ιδέες που περιβάλλουν την επιτελεστική διάλεξη, η οποία παρουσιάστηκε ως έργο σε εξέλιξη κατά τη διάρκεια του Onassis AiR Open Day #4 στις 10 Μαρτίου 2023.

Μερικά χρόνια αργότερα, θυμήθηκα τα πρώτα μου σόλο εγκαίνια. Συνέβη το 2018 σε ένα μικρό και σε μεγάλο βαθμό ξεχασμένο θέατρο στο Χιούστον, το οποίο δεν είχε χρησιμοποιηθεί για πάνω από μια δεκαετία, αλλά του οποίου το άνοιγμα το 1951 είχε λάβει περίοπτη θέση στους New York Times. Ήταν το πρώτο κυκλικό θέατρο στον κόσμο, ένα πείραμα στην αποκεντρωμένη θέαση και στη συμμετοχή του κοινού. Υποσχόταν να εγκαινιάσει μια νέα εποχή μεταπολεμικής κοινοκτημοσύνης, αλλά μέσα του περιείχε το μυστικό της ίδιας της καταστροφής του – ότι η αποκέντρωση δεν ήταν μια στρατηγική για τα κοινά αλλά για τη διασπορά της ζωής σε όλο και πιο εκκεντρικές και απομονωμένες μονάδες, νησίδες ατομικότητας που στερούνταν την ίδια την κοινοκτημοσύνη που ο αποχωρισμός τους τους είχε υποσχεθεί. Μέχρι τη στιγμή που θα εμφανιζόμουν εκεί, το θέατρο είχε τεθεί εκτός λειτουργίας, είχε ξανανοίξει με τη χαρακτηριστική σκηνή του κατεστραμμένη, είχε μετατραπεί σε μουσείο και στη συνέχεια είχε μείνει κλειστό στην ιστορία. Γύρω του είχαν αναπτυχθεί όλα τα σημάδια της σύγχρονης αμερικανικής αστικής «ανάπλασης»: ένα εγκαταλελειμμένο πολυκατάστημα Sears που μετατράπηκε σε πανεπιστημιακό «κόμβο καινοτομίας», ένας αυτοκινητόδρομος που είχε καταστρέψει γειτονιές και είχε δημιουργήσει έναν καταυλισμό αστέγων κάτω από το διαρκώς θραυσμένο σκυρόδεμά του, ένα γραφείο προσωρινής απασχόλησης που έκοβε τον μισό μισθό από εργαζόμενους κυρίως της Amazon, νέες αξιοποιήσεις ακινήτων και, φυσικά, ένα πρόγραμμα καλλιτεχνικής φιλοξενίας.

Σε αυτό το πρόγραμμα καλλιτεχνικής φιλοξενίας βρέθηκα το 2018, ένας πεζός σε μια πόλη αυτοκινήτων, περπατώντας γύρω από το πεντάγωνο των χώρων αστικής αναβάθμισης, προσπαθώντας να κατανοήσω τη διασκορπισμένη πόλη που προσπαθεί να φτάσει στην καινοτομία αφήνοντας πίσω τους πολίτες της, περνώντας μέσα από το κλιματιζόμενο Sears που είχε τα πάντα εκτός από καταναλωτές, βλέποντας αόριστες παραισθήσεις από σκηνές ταινιών του Βιμ Βέντερς στο Τέξας, καθώς το ασθενοφόρο με πήγαινε στο νοσοκομείο στο έλεος των οδηγών που δεν μπορούσαν να διανοηθούν ότι ένας άνθρωπος περπατούσε εκεί, και τελικά βρίσκοντας μια χειροποίητη επιγραφή –τοποθετημένη κάτω από μια άδεια μαρκίζα μουσείου και θεάτρου, στη σκιά ενός γερανού οικοδομής– που καλούσε τους ενδιαφερόμενους να νοικιάσουν το άλλοτε αρχοντικό κυκλικό θέατρο. Αναρωτιόμουν πώς θα δημιουργούσα μια έκθεση τέχνης που θα αποτύπωνε τον μη-χώρο της τοποθεσίας αυτής, ποιοι θα ήταν οι προσκεκλημένοι, αν η πόλη θα χρηματοδοτούσε ένα τέτοιο έργο-χωρίς-προϊόν. Και, διαπιστώνοντας ότι όντως θα το έκανε, βρέθηκα στη συνέχεια κρυμμένος κάτω από τη σκηνή, ένας καλλιτέχνης απών από τα ίδια του τα εγκαίνια, ελπίζοντας ότι ο φωτογράφος θα αποτύπωνε τις φευγαλέες εικόνες των ανθρώπων της γειτονίας Midtown του Χιούστον, που πληρώνονται δίκαια για να εγκαταλείψουν τον καταυλισμό τους και να συμμετάσχουν σε ό,τι σημαίνει να ανοίγεις κυριολεκτικά έναν χώρο.

Μερικά χρόνια αργότερα, θα θυμόμουν όλες αυτές τις εμπειρίες και θα προσπαθούσα να δημιουργήσω μια αναπαράσταση για μένα (που δεν είχα δει τα εγκαίνια) και για το κοινό (που μπορεί να μην γνωρίζει τίποτα για το Χιούστον και την ατελείωτη εξάπλωσή του), μια ανασυγκρότηση της εμπειρίας του να είμαστε μαζί, χρησιμοποιώντας τα διαθέσιμα εργαλεία –από προσωπικά αρχεία και αναμνήσεις όσων συνάντησα μέχρι εικόνες του παντογνώστη Google Earth– για να βρω έναν τρόπο, από ένα μέλλον που θα έχει υπάρξει, να ανακαλέσουμε ένα παρελθόν που θα έχει ξεχαστεί, να «ανοίξουμε» κάτι μαζί, να συγκεντρωθούμε για άλλη μια φορά γύρω από έναν αφηγητή που προσπαθεί να συγκεντρώσει θραύσματα εμπειρίας και να εμφυσήσει στις ατέλειωτες τσιμεντένιες σπείρες αυτού του διασκορπισμένου κόσμου κάτι σαν αυτό που κάποτε λεγόταν εστία.