Μαρία Βαρελά: «Kαὶ τόση ἔντασις σ' ἑλληνικὴ φρασιολογία», 2013

Έργο εμπνευσμένο από τον σπουδαίο Έλληνα ποιητή Κ.Π. Καβάφη

"Το έργο «Καὶ τόση ἔντασις σ' ἑλληνικὴ φρασιολογία» αποτελεί μια καλλιτεχνική έρευνα της καβαφικής φρασεολογίας. Η ιδιαίτερη γλωσσική συμπεριφορά του Καβάφη με τη μείξη των διαλέκτων και την αντιπαράθεση λέξεων από την καθαρεύουσα και τη δημοτική, διαμορφώνει τον μοναδικό ποιητικό του κόσμο.

Για την έρευνα του έργου «Καὶ τόση ἔντασις σ' ἑλληνικὴ φρασιολογία», ο ποιητικός αυτός κόσμος των 150 αναγνωρισμένων έργων του μεταφράζεται ως μια βάση δεδομένων (database) και μέσω ενός αλγοριθμικού μηχανισμού εντοπίζονται οι λέξεις που επαναλαμβάνονται. Oι λέξεις αυτές λειτουργούν ως μεταδεδομένα (metadata) και η συχνότητα αυτών δημιουργεί ένα «σύννεφο λέξεων» (word cloud).

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ενώ καταγράφεται η φρασεολογία του ποιητή ως ανεξάρτητο εργαλείο, συγχρόνως αναδεικνύονται λέξεις οι οποίες μπορούν να χαρακτηριστούν ως οι πυρήνες της καβαφικής μυθολογίας.

Το λεκτικό ενός ποιητή αποτελεί το δομικό υλικό της δημιουργικής παραγωγής του. Οι λέξεις όμως που επαναλαμβάνονται στο σύνολο του έργου του είναι αυτές που εκφράζουν σημεία της ψυχοσύνθεσής του, οράματα, ιδανικά ή και νευρώσεις του, ενώ ταυτόχρονα είναι στοιχεία που καθρεφτίζουν τις κοινωνικές συνθήκες, κάτω από τις οποίες έζησε και δημιούργησε.

Το video παραθέτει τις λέξεις αυτές και oι σχεδιαστικές παράμετροι της σύνθεσης της εικόνας του εξαρτώνται υπολογιστικά από τη συχνότητα με την οποία εμφανίζονται οι συγκεκριμένες λέξεις μέσα στο σύνολο των κειμένων του Καβάφη.

Η αφαίρεση, η μη-δομημένη αφήγηση και το σημασιολογικό παιxνίδι που δημιουργείται οδηγούν στον επαναπροσδιορισμό του γλωσσικού υλικού.

Ο τίτλος «Καὶ τόση ἔντασις σ' ἑλληνικὴ φρασιολογία» είναι στίχος του Κωνσταντίνου Καβάφη από το ποίημα «Οὗτος Ἐκεῖνος» (1909).

—Μαρία Βαρελά