Μαθηματικά: Γιατί;

Η ίδια η ετυμολογία της λέξης «μαθηματικά», δηλαδή το ρήμα «μαθαίνω» και το ουσιαστικό «μάθημα», υποδηλώνει τη σχέση της επιστήμης αυτής με τη γνώση, από τα αρχαία χρόνια. Ήδη τούτο, όμως, θέτει θεμελιώδη ερωτήματα: πρόκειται άραγε για γνώση της πραγματικότητας; Γιατί στην περίπτωση των μαθηματικών δεν έχουμε τη μελέτη και την ανάλυση κάποιων «φυσικών νόμων», αλλά την οικοδόμηση ενός διανοητικού συστήματος, βασισμένου σε αξιώματα που εμείς οι ίδιοι δεχόμαστε ως αληθή.

Κατά έναν περίεργο τρόπο, όμως, αυτή η επιστήμη με τις «σαθρές» βάσεις, με τις αλήθειες που είναι κατ’ ουσία κατασκευασμένες, έχει εξαιρετικές εφαρμογές στις άλλες επιστήμες. Όπως έλεγε ο Ουγγροαμερικανός νομπελίστας Ευγένιος Βίγκνερ, πρόκειται για μια «παράλογη αποτελεσματικότητα των μαθηματικών στις φυσικές επιστήμες».

Και έχει εφαρμογές και σε πολλά άλλα πράγματα. Υπάρχει μάλιστα μια άποψη ότι η ικανότητα μαθηματικών υπολογισμών γεννήθηκε στον άνθρωπο προτού ακόμη αυτός εφεύρει τη γραφή. Άρχισε μάλιστα να εξελίσσεται αρκετά γρήγορα, ήδη από τους πρώιμους πολιτισμούς, καθώς εξυπηρετούσε βασικές ανάγκες στο εμπόριο, στη διαχείριση της σοδειάς, στη μέτρηση των επιφανειών, αλλά και στην πρόβλεψη αστρονομικών γεγονότων.

Ειδικοί επιστήμονες με πλούσιο συγγραφικό έργο, εξειδικευμένο αλλά και εκλαϊκευτικό, θα μας ξεναγήσουν στο μυστηριώδη αυτόν κόσμο των μαθηματικών, επιχειρώντας μάλιστα να μας πείσουν γιατί δεν πρόκειται για άχρηστη σπαζοκεφαλιά στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του σχολείου.

Θα μας εξηγήσουν επίσης ποιες είναι οι εφαρμογές των μαθηματικών στην καθημερινότητά μας, εφαρμογές που ισχυρίζονται ότι είναι πάμπολλες και τις οποίες δεν διανοούμαστε καν. Θα επιχειρηματολογήσουν για την πνευματική αξία της επιστήμης τους. Και θα μας μιλήσουν για τις ολοένα εξελισσόμενες συνέργειες των μαθηματικών με τις άλλες επιστήμες και τα άλλα γνωστικά πεδία –τη φυσική, την πληροφορική, πλέον και τη βιολογία–, αλλά και για το μάταιο ή μη της «ακραίας» μαθηματικής γνώσης, την ώρα που υπάρχουν μαθηματικοί συλλογισμοί των οποίων την ουσία μπορούν να συλλάβουν μετρημένοι στα δάχτυλα άνθρωποι στον πλανήτη.