Φράνκενσταϊν – Ο χαμένος παράδεισος

Μια λοξή ανάγνωση στον μύθο της Κοκκινοσκουφίτσας σηματοδότησε την πρώτη εμφάνιση της Λένας Κιτσοπούλου ως σκηνοθέτριας και πρωταγωνίστριας στη σκηνή της Στέγης. Στο μεσοδιάστημα, η Κιτσοπούλου έχει συνεργαστεί με τον ίδιο οργανισμό άλλες πέντε φορές, με διάφορες ιδιότητες: ηθοποιός, δραματουργός, σκηνοθέτρια.

Η δημιουργία του «Φράνκενσταϊν» ξεκίνησε στο Onassis Ready, στο πρώην εργοστάσιο πλαστικών της εταιρίας KOCH στην περιοχή του Ρέντη, όπου η Στέγη παραχώρησε στη δημιουργό ένα στούντιο-ατελιέ. Στη διάρκεια της έρευνάς της για τον Φράνκενσταϊν, η Κιτσοπούλου κράτησε ένα ημερολόγιο στο οποίο κατέγραψε τις σκέψεις της πάνω στο πρωτότυπο έργο, συνδέοντάς το με τα τέρατα της καθημερινότητας και τους μηχανισμούς που τα γεννούν. Το «Ημερολόγιο Φράνκενσταϊν» της Κιτσοπούλου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις του Ιδρύματος Ωνάση σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία και σημεία πώλησης, ενώ είναι διαθέσιμο και στο φουαγιέ της Στέγης.

Ένα βροχερό βράδυ του 1818, τρεις φίλοι διασκεδάζουν την πλήξη τους σκαρώνοντας ιστορίες φαντασμάτων: είναι η 19χρονη Μαίρη Σέλλεϋ και δύο διάσημοι ποιητές της εποχής, ο σύζυγός της, Πέρσυ Σέλλεϋ, και ο κοινός τους φίλος, Λόρδος Μπάυρον. Δύο χρόνια μετά, η Σέλλεϋ, έχοντας εξελίξει εκείνη την ιστορία σε μυθιστόρημα, εκδίδει το βιβλίο «Φράνκενσταϊν ή ο σύγχρονος Προμηθέας», στοιχειώνοντας για πάντα την παγκόσμια λογοτεχνία με την περιπέτεια ενός γιατρού και ανατόμου που συλλέγει ανθρώπινα μέλη, κατασκευάζει ένα ανθρωπόμορφο πλάσμα και του δίνει ζωή με τη δύναμη του ηλεκτρισμού. Ο νεαρός επιστήμονας Βίκτορ Φράνκενσταϊν, σαν άλλος Προμηθέας, φτιάχνει ζωή μέσα από τον θάνατο – και τιμωρείται ανελέητα για την πράξη του αυτή.

Τι θα είναι, τι να είναι, τι είναι, τι είναι ο Χαμένος Παράδεισος, ο τίτλος του δικού μου Φράνκενσταϊν; Νομίζετε πως το ξέρω; Αν το ήξερα, θα έκανα παράσταση; Αφού η παράσταση είναι η ερώτηση. Τι είναι τελικά ο Φράνκενσταϊν: ο δημιουργός, το τέρας, ο φόνος, η ζωή η ίδια, ο θάνατος; Εγώ, μέσα σε όλα αυτά, τι είμαι; Το μυαλό μου, το παρουσιαστικό μου, τι πουλάω, τι σκέφτομαι, τι βλέπω, τι μου αποτυπώνεται από όλα αυτά που βλέπω μέσα μου και έξω μου; Μέχρι τελευταία στιγμή θα παλεύω, το ορκίζομαι· είναι το μόνο πράγμα για το οποίο μπορώ να ορκιστώ, έχω ήδη υποβάλει τον εαυτό μου σε μια εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς και ανοιχτού μυαλού και δεν ράβομαι, αφήνομαι ορθάνοιχτη και μπαίνουν μέσα μου όλα τα σοβαρά και τα ασόβαρα, τα ποταπά, τα σκατά και τα ωραία. Αφήνομαι να εισβάλει μέσα μου το νέτφλιξ, να εισβάλει η τηλεόραση, να εισβάλει η Ελλάδα, η χώρα μου, ο Βέρθερος, ο Μπρουνέτι, ο Μπρουνέτι, διαβάστε όλοι το schizo του Μπρουνέτι, να εισβάλει το οτιδήποτε, να εισβάλει ο λογαριασμός της ΔΕΗ, η ποίηση, ο Λαρς φον Τρίερ, το αεράκι, το ελληνικό αεράκι, το βρομοαεράκι το συναισθηματικό, αυτό κάνω, έτσι θα μάθω ίσως, μπορεί, κάποτε, μπορεί και ποτέ. Ο Τεό είναι εδώ και βοηθάει με εικόνες, με γλυπτά, με σύννεφα του παραδείσου πάνω σε μηχανικά ελατήρια. Κείμενα ξεθάβω από τον υπολογιστή μου, κείμενα για τη γυναίκα, τη γυναίκα που είμαι και που δεν είμαι, γιατί οδηγώ σαν άντρας και αυτό ειλικρινά πολύ το χαίρομαι. Ξεκινάω λοιπόν και γράφω. Έχω ήδη γράψει το έργο, που μπορεί όμως να μην το δείτε. Θα μιλήσω γι’ αυτό, που ίσως να μη δείτε, όμως αυτό κάπου θα βρίσκεται γραμμένο στις φλέβες μου, που σίγουρα θα δείτε. Λοιπόν. Η οικογένεια Φράνκενσταϊν, καθισμένη στο οικογενειακό σαλόνι, πνίγεται μέσα στη γλώσσα του μυθιστορήματος, μέσα στη γλώσσα της εποχής των τεράστιων περιγραφών, πνίγεται ο Βίκτωρας από τον έρωτα που απολαμβάνει, πνίγεται η Ελίζαμπεθ από τον έρωτα που νιώθει, κρατάει με το χέρι της το σχοινί γύρω από τον λαιμό της και το απολαμβάνει, πνίγεται το σύστημα όλο από την εξουσία που επιβάλλει μια ζωή το πλαίσιο, το μέτρο, θρήνο εξαναγκαστικό για τους νεκρούς, πνίγονται όλοι γιατί καραδοκεί το μέλλον, το μέλλον σαν ένας διαγωνισμός ομορφιάς, σαν ένας κόσμος που υπόσχεται νεότητα αιώνια, πρόληψη, σπουδές και δημιουργίες, λες και υπόσχεται την αθανασία, όλοι ζουν με το όπλο στον κρόταφο και μοιράζονται κουβέντες όμορφες και μετά έρχεται η δημιουργία, ο άνθρωπος που βγάζει το κεφάλι του έξω από το οικογενειακό υγρό και λέει, εγώ, εγώ, εγώ, κάτι θα κάνω μοναδικό, εγώ μπορώ, εγώ το θέλω, εγώ θα κάνω το θαύμα, θα κάνω κάτι που δεν έχει ξαναγίνει ποτέ μέχρι σήμερα. Θα πηδήξει άλμα εις ύψος, άλμα εις μήκος, δίχως να είναι αθλητής, με κράμπες και πόνο στα οστά θα πηδάει, θα πετάει και θα εύχεται στον εαυτό του τον ιδανικό παράδεισο. Αλίμονο, γλυκό μου ανθρωπάκι. Η δημιουργία θα είναι μια στιγμή κενή πάνω στη σκηνή, κενή, κενότατη, που όμως τόσο πολλά αθέατα συμβαίνουν, τόσο πολλά μέχρι τον παράδεισο, είναι ο πηλός μέσα στον οποίο ο τεχνίτης έχει βυθίσει τα χέρια του, σιωπή, τσιγάρο στο στόμα, αναμονή, βρασμός, και έτσι όπως γυρίζει ο τροχός και μας φτιάχνει φλιτζάνια για να πίνουμε τον καφεδάκο μας, έτσι μας φτιάχνει και σώματα για να έχουμε, όλοι βουτηγμένοι μέσα στο χώμα θα πίνουμε τον καφεδάκο της κηδείας του κάθε αγαπημένου και είτε θα στροβιλιστούμε πάνω στον τροχό και θα γίνουμε δημιούργημα του τεχνίτη, είτε θα βουλιάξουμε μέσα στη λάσπη και θα γίνουμε βολβοί για τα καινούρια φυτά και βλίτα που θα γεννηθούν από εμάς, είτε θα παραμείνουμε θαμμένοι, τροφή για τα σκουλήκια. Σε ένα τηλεοπτικό ψυχαγωγικό σόου θα συνευρεθούμε όλοι εμείς οι τερατικοί άνθρωποι που δεν αντέχουμε τη θέα του σκοτωμένου ζώου, που δεν αντέχουμε έναν βρόμικο άνθρωπο στα φανάρια, επειδή βρομάει, επειδή η όψη του είναι τερατική, μα, μα, μα δεν έχουμε κοιταχτεί στον καθρέφτη απ’ ό,τι φαίνεται. Βοήθεια, βοήθεια, πρέπει να γεννήσω στα πενήντα μου χρόνια. Είμαι πολύ μικρή ακόμα.
—Λένα Κιτσοπούλου