Μανώλης Μανουσάκης: Ομηριάδες

Όποιος κι αν ήταν ο Όμηρος, είτε θρύλος είτε πραγματικό πρόσωπο, τα ποιήματα που του αποδίδονται προέρχονται τελικά από μια αρχαία και μακρόχρονη προφορική παράδοση. (Parry και Lord)

Αντλώντας έμπνευση από τους μύθους του Ομήρου και την προφορική παράδοση που απορρέει από την αφήγησή του, θα συνθέσω μια ραψωδία χρησιμοποιώντας ηχητικό υλικό από τη ζωή της ελληνικής διασποράς στη Νέα Υόρκη. Επιπλέον, θα μετατρέψω αυτά τα προφορικά τεκμήρια σε μια εμβυθιστική ηχητική εγκατάσταση, δημιουργώντας νέες μορφές αφήγησης.

Οι σύγχρονοι Έλληνες έχουν ένα πλούσιο υπόβαθρο προφορικών παραδόσεων που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, όπως το δημοτικό τραγούδι, το ρεμπέτικο και τα λαϊκά παραμύθια, μια επιτελεστική παράδοση που επιβίωνε μέχρι πρόσφατα. Αντλώντας έμπνευση από αυτόν τον τεράστιο προφορικό πολιτισμό, θα αποκαλύψω πώς αυτές οι παραδόσεις ζουν στην προφορικότητα της ελληνικής διασποράς, συμβάλλοντας στη δημιουργία μιας νέας πολιτισμικής ταυτότητας.

Πώς οι προφορικές παραδόσεις διαμορφώνουν νέους τρόπους αφήγησης στην ελληνοαμερικανική κοινότητα;

Θα υποστηρίξω ότι η ελληνική προφορική παράδοση έχει μετασχηματιστεί μέσω της ελληνοαμερικανικής κοινότητας, δημιουργώντας νέες προφορικές συμβάσεις. Το ιδιαίτερο στην ελληνική διασπορά είναι το πώς αυτοί οι άγραφοι μύθοι, τα τραγούδια και τα παραμύθια έχουν περάσει από γενιά σε γενιά με ανεκδοτολογικό τρόπο. Προερχόμενος από οικογένεια που μετανάστευσε στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1940, είμαι προσωπικά συνδεδεμένος με το θέμα. Έχοντας ξεκινήσει αυτήν την έρευνα το 1999 στο Σικάγο, ηχογράφησα και δημιούργησα ένα μικρό αρχείο συνεντεύξεων και αφηγήσεων από Ελληνοαμερικανούς δεύτερης και τρίτης γενιάς. Οι συνεντεύξεις διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια του ελληνορθόδοξου Πάσχα, όπου οι συνεντευξιαζόμενοι τραγούδησαν ελληνικά τραγούδια, απήγγειλαν ποιήματα και διηγήθηκαν ανέκδοτες ιστορίες των προγόνων τους στη μητρική τους γλώσσα (αγγλικά).

Πώς διατηρείται και περιγράφεται ο ήχος στις μνήμες της ελληνικής διασποράς;

Η εγκατάσταση θα χρησιμοποιήσει σύγχρονα μέσα, ηχογραφήσεις, συνεντεύξεις και αναλογικά ηχητικά αναμνηστικά, όπως δίσκους βινυλίου, κασέτες, found footage κ.λπ., και θα αξιοποιήσει τεχνικές εμβύθισης μέσω του ήχου μαζί με σύγχρονες ηχογραφήσεις ποίησης και αφήγησης. Αυτά τα μέσα θα αποτελέσουν το βασικό υλικό της σύνθεσης.

Θα διερευνήσω πώς τα μέσα εμβύθισης μπορούν να αποτελέσουν ένα νέο εργαλείο αφήγησης και να εγκαινιάσουν μια νέα αφηγηματική παράδοση. Η τεχνολογία έχει αντικαταστήσει τις πιο παραδοσιακές μορφές επικοινωνίας. Από την εποχή της πανδημίας, οι ψηφιακές συσκευές παίζουν τον ρόλο ενός εικονικού σημείου συνάντησης όπου τα άμεσα αισθητηριακά στοιχεία επικοινωνίας έχουν αντικατασταθεί από μια οθόνη. Η ακουστική μας κουλτούρα έχει επίσης επηρεαστεί από τα μέσα που χρησιμοποιούμε για να ακούμε (ακουστικά, ηχεία υπολογιστή). Αυτή η κοινωνική αποστασιοποίηση έχει επιδράσει στην προφορικότητα του πολιτισμού μας, μια προφορικότητα που συνεχίζει να είναι πολύ σημαντική για την ταυτότητα και την πρόοδο των Ελλήνων και της ελληνικής διασποράς.

Η ελληνική προφορική παράδοση είναι κάτι πολύ περισσότερο από το να «μιλάμε απλώς»: αναφέρεται σε ένα δυναμικό και εξαιρετικά ποικιλόμορφο προφορικό-ακουστικό μέσο διατήρησης, μετάδοσης και τροποποίησης της γνώσης, της τέχνης και των ιδεών. Ηχογραφημένες ιστορίες και αναμνήσεις θα αποτελέσουν τα βασικά στοιχεία αυτής της εμβυθιστικής ηχητικής εγκατάστασης, όπως βίντεο γάμου, βραδιές μπουζουκιού, πασχαλινές και άλλες θρησκευτικές εκδηλώσεις, κοινωνικές συναθροίσεις και προηχογραφημένη μουσική. Επιπλέον, θα δημιουργήσω ένα αρχείο από αυτά τα υλικά, το οποίο θα χρησιμεύσει ως ερευνητικό εργαλείο για μελλοντικούς μελετητές που θέλουν να ασχοληθούν με τις προφορικές παραδόσεις της ελληνικής διασποράς.