Τζάνις Ραφαηλίδου: Manège

Ξεκινώντας το Onassis AiR, είχα μια συγκεκριμένη θεματική στο μυαλό μου και μια πολύ ειδική τοποθεσία να ερευνήσω. Η τοποθεσία αυτή ήταν ο ελληνικός ιππόδρομος στην περιφέρεια της Αθήνας, με τον οποίο είχα προηγουμένως ασχοληθεί στη βιντεοεγκατάσταση “The Space Between Your Tongue & Teeth” (2023).

Ωστόσο, αυτή τη φορά στόχος μου ήταν να εξαντλήσω τον χώρο ως μια συμπυκνωμένη γεωγραφική πηγή που προσφέρει συγκεκριμένες αναπαραστάσεις, σύμβολα και αρχιτεκτονικά μορφώματα σχετικά με τις συστημικές εξουσιαστικές δομές ελέγχου, κυριαρχίας και ψυχαγωγίας. Το ενδιαφέρον μου ήταν να αποκωδικοποιήσω και να παράγω εκ νέου ένα οπτικό λεξιλόγιο για τον τρόπο με τον οποίο το σώμα και το στόμα του αλόγου επιτελείται μέσα από συγκεκριμένα μοντέλα εξοπλισμού, τεχνολογικά μέσα επικοινωνίας μεταξύ των ειδών και αρχιτεκτονικά σχήματα για την οργάνωση των σωμάτων και των ταυτοτήτων στο πλαίσιο της ιππικής και ιπποτροφικής κουλτούρας.

Όπως υποστηρίζει η Jane Bennett, όλη η ύλη, ακόμη και το πιο φαινομενικά αδρανές μέταλλο, διαθέτει εμπρόθετη δράση, «υλική ζωτικότητα» που επηρεάζει τα πάντα γύρω της.

Ωστόσο, το πρόγραμμα καλλιτεχνικής φιλοξενίας ευθυγραμμίστηκε με τον τόπο της έρευνάς μου με έναν κάπως απροσδόκητο τρόπο. Ο ιππόδρομος ανακοίνωσε την οριστική διακοπή λειτουργίας του στις αρχές Μαρτίου 2024, κλείνοντας τις πύλες του για τους επισκέπτες και καθιστώντας αδύνατη την πρόσβαση. Αυτό είχε αντίκτυπο στα αρχικά μου σχέδια να χρησιμοποιήσω τον ιππόδρομο στο Μαρκόπουλο ως τόπο παρατήρησης, τεκμηρίωσης και επαφής με τις ανθρωπογενείς δομές που είναι εξοπλισμένες για να ελέγχουν και να φιλοξενούν το ζώο-αθλητή και ορισμένες ανδροκρατούμενες κοινότητες. Η αδυναμία πρόσβασης σε μια τοποθεσία-κλειδί με ανάγκασε να αναζητήσω νέους τρόπους προσέγγισης της οπτικής και θεωρητικής διαλεκτικής που αυτό το μακροπρόθεσμο έργο φιλοδοξεί να αναδείξει. Παράλληλα με τις επισκέψεις που έκανα στον χώρο σε μια προσπάθεια να ανακτήσω πρόσβαση για κινηματογράφηση, ανέπτυξα και άλλα έργα που συνδύαζαν κείμενο, animation, αρχειακό υλικό και γλυπτική.

Εστιάζοντας στο στόμα των αλόγων και στις στομίδες των χαλιναριών ως φαινομενικά χρηστικά αντικείμενα, ξεκίνησα το residency με τη δημιουργία ενός νέου βίντεο με τίτλο “I Betrayed Your Mouth Endlessly” (2024, animation με ήχο, 5 λεπτά). Τα προσωπικά και τα οικουμενικά στοιχεία του έργου αποτελούν τελικά έναν αναστοχασμό γύρω από αυτό που ο Ντεριντά έθεσε απλά ως εξής: «Τι σήμαινε να βάζεις μια στομίδα στο στόμα ενός αλόγου;».

Δούλεψα πάνω σε ένα κείμενο που έγραψα μαζί με την Ιωάννα Γερακίδη και συνεργάστηκα με ένα στούντιο 3D animation, το Guerrilla Motions, προκειμένου να αναπτύξω την ανατομία του στόματος ενός αλόγου που εκφωνεί τις λέξεις που γράψαμε. Το έργο ολοκληρώθηκε και παρουσιάστηκε ως μονοκάναλη προβολή στο Open Day #10 τον Μάρτιο του 2024. Σε συνδυασμό με το βίντεο, πραγματοποιήθηκε μια δοκιμαστική περφόρμανς ανάγνωσης του κειμένου στο Galaxy Space, από την Effi Rabsilber.

Μετά από αυτό το έργο ξεκίνησα μια συνεργασία με το αρχείο του Eye Filmmuseum στο Άμστερνταμ. Ήταν η αρχή μιας οπτικής και ιστορικής έρευνας σε αποικιακό υλικό και ντοκουμέντα κινούμενης εικόνας, στα οποία τα άλογα βρίσκονταν στο επίκεντρο είτε ως εκπαιδευμένο είτε ως άγριο κοπάδι.

Παράλληλα, ολοκλήρωσα μια πρόταση για μια ταινία που θα γυριστεί στον κλειστό και πλέον ημιεγκαταλελειμμένο ιππόδρομο. Για το έργο εκκρεμεί η άδεια και θα αποτελεί μια συνεργασία που θα χρησιμοποιεί drone για απεικόνιση και φωτισμό, μέσω του οποίου θα καταγραφούν η αρχιτεκτονική και οι μορφές του χώρου.

Κατά τη διάρκεια του Open Day #11 τον Ιούνιο του 2024, αποφάσισα να αποφύγω να παρουσιάσω οποιοδήποτε υλικό κινούμενης εικόνας, παρ’ ότι το συνηθίζω. Αντ’ αυτού, έστρεψα την προσοχή μου στην παρουσίαση γλυπτικών έργων που εστιάζουν στο θέμα που προανέφερα, αλλά με διαφορετικά μέσα. Τα έργα που παρουσιάστηκαν διέφεραν ως προς τα υλικά και την κλίμακα, αλλά όλα είχαν ένα κοινό: ήταν αντικείμενα, φθαρμένα από τον χρόνο και την τριβή, που είχαν χρησιμοποιηθεί, αναδιαμορφωθεί ή παραμορφωθεί από άλογα.

Η γλυπτική διάσταση της έρευνάς μου ήταν ένα υποπροϊόν των ταινιών μου εδώ και χρόνια, αλλά κατά τη διάρκεια του Onassis AiR είχα την ευκαιρία να επικεντρωθώ και να την επεκτείνω μέσα από τη δημιουργία νέων συνεργασιών με έδρα την Αθήνα, τη συμμετοχή σε εργαστήρια και τον πειραματισμό με υλικά και κλίμακες. Με την ολοκλήρωση του residency, σκοπεύω να αναπτύξω περαιτέρω αυτή τη γλυπτική γλώσσα, παράλληλα με τις αφηγήσεις και τις εγκαταστάσεις μου που κάνουν χρήση κινούμενων εικόνων.

Τον Ιούνιο του 2024 είχα την ευκαιρία να προσκαλέσω την ομάδα του Onassis AiR και άλλους/άλλες Fellows σε μια επίσκεψη στους αγώνες ιππασίας για το Nations Cup 2024, που πραγματοποιήθηκαν στο Ολυμπιακό Κέντρο Ιππασίας στο Μαρκόπουλο (δίπλα στον ιππόδρομο). Σκοπός μου ήταν να εισέλθουμε μαζί σε τέτοιους αποκλειστικούς χώρους και να παρατηρήσουμε κριτικά ένα άθλημα που είναι χτισμένο γύρω από το σώμα του ζώου και τις βεβιασμένες του δυνατότητες, αλλά υπηρετεί τα δικά μας δεσποτικά μάτια, σώματα και ανάγκες.