Initiatives Onassis AiR Προγράμματα του Onassis AiR 2022/23

Πρόδρομος Τσινικόρης: Ο ήχος της αντίστασης του παρελθόντος

Η Münchner Kammerspiele και ο δραματουργός της Martin Valdes Stauber με κάλεσαν να συμμετάσχω στο φεστιβάλ τους “Memory as Work on the Present [Η μνήμη ως δουλειά για παρόν]”, το οποίο θα λάβει χώρα στα τέλη Νοεμβρίου του 2022.

Σε αυτό το πλαίσιο, θα αναπτύξω μια επιτελεστική-διάλεξη με τίτλο «Ζητήσαμε φιλοξενούμενους εργάτες και μας ήρθαν αντιφρονούντες», ο οποίος αποτελεί παράφραση του περίφημου “We call for work force and humans came [Ζητήσαμε εργατικό δυναμικό και μας ήρθαν άνθρωποι]” διά στόματος Max Frisch – μιας ρήσης που περιγράφει εύγλωττα την πρόσκληση που απηύθυνε η Γερμανία σε εργάτες της Νότιας (ως επί το πλείστον) Ευρώπης, στις δεκαετίες του ’60 και του ’70.

Στο έργο μου θα εστιάσω στους αντιφρονούντες που έφυγαν από την Ελλάδα την περίοδο της Χούντας για να βρουν καταφύγιο στη Γερμανία. Τα μεγαλύτερα συλλαλητήρια κατά της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών έγιναν στη Γερμανία, όχι μόνο επειδή εκεί βρίσκονταν συγκεντρωμένοι οι περισσότεροι Έλληνες μετανάστες σε ευρωπαϊκό έδαφος, αλλά και επειδή τα γερμανικά συνδικάτα ήταν πανίσχυρα σε ό,τι αφορούσε την κινητοποίηση των μελών τους. Εκείνα τα χρόνια, και χάρη στο πρόγραμμα «Η ελληνική εκπομπή», ο ραδιοφωνικός σταθμός της Βαυαρίας λειτουργούσε ως ισχυρός ενοποιητικός παράγοντας για τους Έλληνες μετανάστες, παίζοντας καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις: έγινε ο πυλώνας μέσω του οποίου πέρασαν στο ευρύ κοινό τα μηνύματα των πολιτικών κρατουμένων στην Ελλάδα και των αντιφρονούντων στην εξορία.

Μεταξύ Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου του 2022, θα εκπονήσω στο Οnassis AiR σχετική έρευνα για το θέμα των αντιφρονούντων και της εξορίας, ενώ επίσης θα εξελίξω τις δεξιότητές μου στην επεξεργασία προγραμμάτων ήχου και βίντεο, ώστε για να φτιάξω τα δικά μου ηχητικά αποσπάσματα, podcast, βίντεο για το προτεινόμενο πρότζεκτ, αλλά και –καλώς εχόντων των πραγμάτων– και για άλλα μελλοντικά έργα.

Πρόδρομος Τσινικόρης, Σεπτέμβριος 2022

Φωτογραφία: Αριστοτέλης Χαϊτίδης

Σημείωμα Δημιουργού

Κατά τη διάρκεια της δίμηνης συμμετοχής μου, το φθινόπωρο του 2022, στο πρόγραμμα Tailor–Made Fellοwships του Οnassis AiR, εντρύφησα πάνω σε ένα σχετικά άγνωστο κομμάτι της πρόσφατης ιστορίας της χώρας, την αντίσταση αντιφρονούντων από την πόλη του Μονάχου μέσω της (ραδιοφωνικής) «Ελληνικής εκπομπής» κατά της χούντας των συνταγματαρχών. Μέσα από συναντήσεις, την ανάγνωση άρθρων και οπτικοακουστικό υλικό της εποχής ξεδιπλώθηκαν διαφορετικές πτυχές αυτής της ιστορίας, όπως ότι η καθιέρωση μιας ελληνόφωνης καθημερινής εκπομπής για τους Έλληνες και τις Ελληνίδες του Μονάχου σχετιζόταν αφενός με την ένταξή τους στη γερμανική κοινωνία, αλλά και με την αποφυγή κινδύνου ενημέρωσης από αντίστοιχα κομμουνιστικά προγράμματα που μεταδίδονταν από την Πράγα και τη Βουδαπέστη, η αντιχουντική δραστηριότητα της εκπομπής και του ιδρυτή και διευθυντή της Παύλου Μπακογιάννη, οι απειλές της Χούντας και οι προσπάθειες φίμωσης της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας, και τέλος η συνέχιση των οικονομικών και εμπορικών συνδιαλλαγών μεταξύ Γερμανίας και Ελλάδος κατά τη διάρκεια της επταετίας.

Η έρευνα αυτή αποτέλεσε τη βάση για μια νέα επιτελεστική διάλεξη που παρουσιάστηκε για μια μοναδική φορά στις 19 Νοεμβρίου 2022 στη σκηνή του Werkraum των Kammerspiele στη βαυαρική πρωτεύουσα. Ξεκινούσε με την «υπόθεση εργασίας» ότι σήμερα, 20 χρόνια μετά το τέλος των μεταδόσεων, η «Ελληνική Εκπομπή» επιστρέφει στα ερτζιανά και περιλάμβανε μεταξύ άλλων ηχητικά αποσπάσματα της εκπομπής από τις δεκαετίες 1960 και 1970, δηλώσεις πολιτικών και δημοσιογράφων της εποχής, μαθήματα γερμανικών για τους μετανάστες, τραγούδια που σημάδεψαν εκείνα τα χρόνια, τηλεφωνήματα σημερινών ακροατών και την προσωπική μου σχέση με την ραδιοφωνική εκπομπή, που την άκουγα μεγαλώνοντας στο Βούπερταλ της Γερμανίας. Με αφορμή την 50ετή επέτειο από το τέλος της δικτατορίας, το 2024, έχουν ξεκινήσει συζητήσεις προκειμένου να εμπλουτιστεί, να μεγαλώσει σε διάρκεια και να παρουσιαστεί και σε άλλες πόλεις της Γερμανίας, ίσως και της Ελλάδος, αυτό το σημαντικό κεφάλαιο αντίστασης της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.