Μαρίνα Γιώτη: Αντηχώντας τον κόσμο της σιωπής

Ο ωκεανός συχνά αναπαρίσταται ως όχημα εξαγνισμού, ως ένας τόπος κάθαρσης απ’ οτιδήποτε είναι επικίνδυνο, βρώμικο και ηθικά μολυσματικό: ως ένα βολικό χαλί κάτω από το οποίο η ανθρωπότητα σπρώχνει ό,τι θεωρεί ανεπιθύμητο και χρειάζεται να συγκαλύψει. Ο πυθμένας της θάλασσας δεν μπορεί παρά να αντανακλά την ανθρώπινη δραστηριότητα και να φέρει το καταστροφικό της αποτύπωμα, τα «αιώνια» υλικά και τα σκουπίδια της. Τα ναυάγια και τα εγκαταλειμμένα πλοία, παράλληλα με την οξίνιση των ωκεανών και τη ρίψη απορριμμάτων, αποτελούν μερικές από τις μεγαλύτερες πηγές θαλάσσιας ρύπανσης παγκοσμίως.

Το «Αντηχώντας τον κόσμο της σιωπής» είναι ένα ερευνητικό πρότζεκτ που θα εξετάσει το πρόβλημα της ρύπανσης από τα ναυαγισμένα πλοία, μέσα από μια διεπιστημονική μελέτη της προηγούμενης και της τρέχουσας κατάστασής τους, ώστε να ενεργοποιήσει τη συζήτηση και την ενατένιση του μέλλοντός τους. Σε ό,τι αφορά τη μελέτη περίπτωσης, το έργο θα εστιάσει στο –άτυπο– νεκροταφείο πλοίων στη Δυτική Αττική, στη θαλάσσια ζώνη ανάμεσα στην Ελευσίνα, στο Πέραμα και στη Σαλαμίνα. Η παραθαλάσσια πόλη της Ελευσίνας, χτισμένη γύρω από τον αρχαιολογικό χώρο –ένα αρχαίο ιερό και τελετουργικό κέντρο– που ήταν ταυτόχρονα ο τόπος των Ελευσίνιων Μυστηριών και η μυθική πύλη για τον Κάτω Κόσμο, φιλοξενεί στον βυθό της ένα παράταιρο αρχαιολογικό πάρκο· εκεί τα ερείπια ενός «βαθύτερου» παρελθόντος διασταυρώνονται με τα σημερινά ερείπια σε μια καταστροφική συμβίωση.

Το έργο περιλαμβάνει μια διεπιστημονική έρευνα με διάφορα μέσα πάνω στη συγκεχυμένη υλικότητα των πρόσφατα ναυαγισμένων πλοίων μέσα από μια αρχαιολογική ερμηνεία ενός περιβαλλοντικού ζητήματος, καθώς και πάνω στην υποβάθμιση των ωκεανών, προκειμένου να συλλογιστεί το τι θεωρούμε πλέον κληρονομιά, μέσα από τα ακόλουθα ερωτήματα:

Μπορεί ο «κάτω κόσμος» των ναυαγίων να αξιοποιηθεί ως λόγος και ως μεταφορά για να διερευνήσει τρέχοντα και πιεστικά ζητήματα γύρω από τη φθορά, την παρακμή, το εφήμερο και την αποτυχία; Μπορεί στην εποχή μας η αρχαιολογική μελέτη των ερειπίων που φτιάχνουμε και κληροδοτούμε στις επόμενες γενιές, να μας βοηθήσει να προσεγγίσουμε τα σύγχρονα κοινωνικοπολιτικά και οικολογικά φαινόμενα, όπως και να υποκινήσουμε διορθωτικές ενέργειες που θα ξεκινούν από την κοινότητα;