Meriç Öner: Saving/s? | Acts of Preserving

Το τουρσί (turşu στα τουρκικά) είναι ένα περίεργο πράγμα. Ξετυλίγει το νήμα των μαγειρικών παραδόσεων μυριάδων γεωγραφιών και αποκαλύπτει ακόμη περισσότερες δυνατότητες όταν αποσταχθεί στον πυρήνα της χημείας του – τη ζύμωση. Ωστόσο, με κάνει να νιώθω σαν απατεώνας. Πώς κάνεις έρευνα για ένα θέμα που δεν ξυπνά προσωπικές αναμνήσεις; Ναι, θυμάμαι με αγάπη τα μεγάλα πλαστικά βαρέλια με πίκλες λάχανου από τα παιδικά μου χρόνια στη δεκαετία του 1990, φτιαγμένα με φροντίδα από την Binnaz Teyze. Ήταν στοργική και τρυφερή, σαν το απαλό φως στον προσωρινό χώρο συζητήσεων που στήθηκε στην Αθήνα.

Αλλά θυμάμαι επίσης –και εξακολουθώ να διατηρώ– μια αδιαφορία για την αλλοιωμένη μορφή των λαχανικών. Τα προτιμώ φρέσκα. Κι όμως, στην προσπάθειά μου να κατανοήσω τις ανθρώπινες ορμές που αφορούν το ευρύτερο πρότζεκτ μου με τίτλο “SAVING/S”, η παρασκευή του τουρσιού ξαφνικά έμοιαζε με μια μαγική πράξη που μεταμόρφωνε τα φρέσκα λαχανικά μου. Κάπου εκεί εμφανίστηκε η chef-in-residence Χριστίνα Κοτσιλέλου, που έφτιαχνε πίκλες με διάφορους επισκέπτες στη μέση των γραφείων του Onassis AiR, μόλις 30 μέτρα από τον αγαπημένο μου χώρο συζητήσεων. Ένα παράξενο ρεύμα έμοιαζε να συνδέει τα φρέσκα προϊόντα αυτών των δύο διαφορετικών σημείων.

Η δουλειά μου βασίζεται στο να ακούω αφηγήσεις. Κάποιοι/ες μοιράζονται δικά τους παραμύθια, άλλοι/ες παραπέμπουν σε ιστορίες, ενώ υπάρχουν κι εκείνοι/ες που έχουν την ικανότητα να μεταμορφώνουν τα πιο απλά γεγονότα σε κάτι φανταστικό. Δεν βγάζω φωτογραφίες. Δεν γράφω λέξεις. Αρκούμαι στα απομεινάρια. Αυτό που μένει είναι το πώς αφηγούμαι την ιστορία κάποιου άλλου ατόμου, διεκδικώντας ως δική μου την ουσία που κατάφερα να ανασύρω.

Αντλώντας από τις πληροφορίες, τις γνώσεις και την εμπειρία που μου εμπιστεύτηκαν ειδικοί και φίλοι/ες στην πόλη, περιόρισα την περιέργειά μου στο ζήτημα της συντήρησης. Όπως συμβαίνει με τη συντήρηση *τροφίμων, έτσι και η πράξη της διαφύλαξης *έργων τέχνης, *αντικειμένων, *δεδομένων, της *γης, της *κληρονομιάς, της *μνήμης, του *πλούτου και της *νεότητας βασίζεται σε συγκεκριμένες τεχνικές και μεθοδολογίες. Η συντήρηση στηρίζεται τόσο σε προσωπικές όσο και σε συλλογικές ερμηνείες, ενώ η σημασία της είναι ανοιχτή προς διαβούλευση από πολλαπλές οπτικές.

Δεν μπορεί ποτέ να υπάρξει ένας κοινά αποδεκτός κανόνας για τον καθορισμό του απόλυτου πράγματος που αξίζει να σωθεί. Γι’ αυτό, την 1η και τη 2α Νοεμβρίου, ένα σύστημα ψηφοφορίας αρχαίου σχεδιασμού βρισκόταν απέναντι από το τραπέζι του εργαστηρίου παρασκευής τουρσιών στα γραφεία του Onassis AiR. Ενθαρρύνοντας την ανωνυμία στις επιλογές συντήρησης, το σύστημα πρότεινε τέσσερις χρονικές διάρκειες: «μέχρι να πεθάνω», «μέχρι το τέλος αυτού του έτους», «μέχρι την επόμενη σεζόν» και «μέχρι να μην είμαι πια νέος/α». Οι επισκέπτες/τριες καλούνταν να επιλέξουν ανάμεσα σε οκτώ διαφορετικά αντικείμενα (αυτά που σημειώνονται με αστερίσκο παραπάνω), ρίχνοντας βότσαλα σε γυάλινα βάζα και κατανέμοντας τις προτεραιότητές τους στα τέσσερα χρονικά πλαίσια.

Την πρώτη μέρα η πλειοψηφία ψήφισε υπέρ της προστασίας των έργων τέχνης. Τη δεύτερη μέρα προτεραιότητα πήρε η γη. Ορισμένοι/ες επισκέπτες/τριες απέρριψαν ανοιχτά το παράλογο των προτεινόμενων χρονικών πλαισίων, ενώ πολλοί/ές αγνόησαν εντελώς τις επιλογές «μέχρι το τέλος του έτους» και «μέχρι την επόμενη σεζόν». Εξάλλου, πίσω από αυτά τα φαινομενικά αμελητέα χρονικά διαστήματα, κρυβόταν το ερώτημα: Γιατί επενδύουμε τόσο πολύ στο απώτατο μέλλον;

Χρειάζεστε φίλους/ες για να επισκεφθείτε μια πόλη; Κάνετε φίλους/ες όταν επισκέπτεστε μια πόλη; Σας αποκαλύπτεται αμέσως η πόλη ή η εξοικείωση χτίζεται σταδιακά; Τη συγκρίνετε με μέρη που έχετε ξαναδεί;

Οι οκτώ εβδομάδες μου στην Αθήνα θα μπορούσαν να αποτελέσουν απάντηση σε οποιαδήποτε από αυτές τις ερωτήσεις. Μέσα από τα εκατοντάδες χιλιάδες βήματα και τις εκατοντάδες ώρες ακρόασης, η πόλη μού προσέφερε μια παρήγορη ειλικρίνεια που την ξεχώριζε από άλλες. Ταυτόχρονα, όμως, μου αποκάλυψε μια ανησυχητική ηρεμία, όπου η νοσταλγία και η θλίψη πάλευαν με την επιθυμία μου να απελευθερωθώ από αυτές, αμφισβητώντας την ουσία των πόρων που έχω αποταμιεύσει, των SAVING/S του παρελθόντος και του μέλλοντος.

Είχα κουβαλήσει κιλά βότσαλα, μαζεμένα από τις παραλίες της Αίγινας. Καθώς η παραμονή μου έφτανε στο τέλος της μετά τα Open Days, τα άφησα πάνω στις πέτρες γύρω από τα δέντρα στο αίθριο. Μία από τις δύο μικρές γκρίζες γάτες άρπαξε με ενθουσιασμό ένα βότσαλο και έπαιξε μαζί του, κυνηγώντας το στις σκάλες.

Άφησα το λάχανο τουρσί μου για το επόμενο κοινό γεύμα στο γραφείο. Μάζεψα τον υπολογιστή μου και μερικά βιβλία, τοποθέτησα τα λουλούδια που μου είχαν χαρίσει φίλοι και φίλες από την Κωνσταντινούπολη για τα γενέθλιά μου στο τραπέζι και έφυγα.