Olga Tokarczuk

Ελευθερία / Πολωνία / Ανθρωπότητα / Ιστορίες / Αθήνα / Φαντασία

Συγγραφέας μυθιστορημάτων όπως «Το Αρχέγονο και άλλοι καιροί», «Πλάνητες» και «Τα βιβλία του Ιακώβ», η Όλγκα Τοκάρτσουκ (γενν. 1962) πληροφορήθηκε ότι της απονεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας την ώρα που ταξίδευε οδικώς, καθώς βρισκόταν σε κίνηση, κάτι απολύτως ταιριαστό στην περίπτωσή της. Γιατί, με το «εξαιρετικά πνευματώδες και ευφυές» έργο της, η Πολωνή συγγραφέας «επικεντρώνεται στη μετανάστευση και στην εμπειρία της πολιτισμικής μετάβασης». Η Τοκάρτσουκ τιμήθηκε από τη Σουηδική Ακαδημία με το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2018 «για την αφηγηματική της φαντασία η οποία με εγκυκλοπαιδικό πάθος αναπαριστά το πέρασμα ορίων ως τρόπο ζωής»..

Στην έναρξη της φετινής σεζόν, τον Οκτώβριο του 2023, το κοινό της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση είχε την ευκαιρία να δει αυτή την υπέρβαση ορίων μπροστά στα μάτια του χάρη στην άκρως εμπνευσμένη διασκευή και σκηνοθεσία του Simon McBurney και της ομάδας Complicité στο μυθιστόρημα της Τοκάρτσουκ, «Οδήγησε το αλέτρι σου πάνω από τα οστά των νεκρών», μια παράσταση-σεμινάριο για το πώς η λογοτεχνία μπορεί να μετουσιωθεί δραματουργικά. Το ίδιο το έργο, στοχαστικό σαν οντολογικό μανιφέστο και κωμικά νουάρ σαν αστυνομική φάρσα, διαδραματίζεται στα βάθη του χειμώνα σε μια μικρή κοινότητα κάποιας απομακρυσμένης πολωνικής κοιλάδας. Άνδρες της τοπικής κυνηγετικής λέσχης πεθαίνουν υπό μυστηριώδεις συνθήκες και η Γιανίνα Ντουσέικο –μια εκκεντρική ηλικιωμένη κάτοικος της περιοχής, οικολόγος, ερασιτέχνισσα αστρολόγος και ενθουσιώδης μεταφράστρια του William Blake– ισχυρίζεται πως οι φόνοι των γειτόνων της κυνηγών γίνονται από τα ζώα τα ίδια, σαν μια υπερβατική εκδίκηση της φύσης.

Με ύφος εντελώς προσωπικό, διακριτό και άμεσα αναγνωρίσιμο, η Τοκάρτσουκ συνδυάζει στη γραφή της την πραγματικότητα και τη μυθοπλασία, αξιοποιεί τις λαϊκές παραδόσεις και την ιστορία, αντανακλώντας παράλληλα την προσήλωσή της στις θεωρίες του Carl Jung, ενώ έχει καταφέρει να θεωρείται η κορυφαία πεζογράφος της σημερινής Πολωνίας και μια από τις επιφανέστερες παγκοσμίως δημιουργούς της Ευρώπης.

Μια συγγραφέας για την εποχή μας, η Τοκάρτσουκ μάς ωθεί, μέσα από τις αεικίνητες, μεταμορφωτικές, μαγευτικές ιστορίες της που διαπερνούν τον χρόνο και τον χώρο, να στοχαστούμε τις σκοτεινές ρωγμές, αλλά και τις φωτεινές δυνατότητες του καιρού μας. Είναι ευαισθητοποιημένη και μαχητική σε ό,τι αφορά τα ζητήματα της πολιτικής, της κοινωνίας, του περιβάλλοντος και της οικολογίας, έχοντας συχνά αντιμετωπίσει ακραίους εθνικιστές που την έχουν κατηγορήσει, μεταξύ άλλων, για «προδοσία». Και αυτό συμβαίνει επειδή με τα γραπτά και τις απόψεις της ενοχλεί πολλούς όταν αμφισβητεί όψεις του εθνικού παρελθόντος και σύγχρονες κυρίαρχες αντιλήψεις στην πατρίδα της, στην Ευρώπη, στον κόσμο.