Δον Ζουάν

«Ο Δον Ζουάν ήταν συνηθισμένος και εξασκημένος στη φυγή. Στη φυγή βρισκόταν στο στοιχείο του, ή σε ένα από τα στοιχεία του. Αυτό δεν σήμαινε πως όταν ήταν σε φυγή δεν ένιωθε τρόμο και φόβο. Πολύ περισσότερο σήμαινε πως όταν ένιωθε φόβο και τρόμο έβλεπε καλύτερα, καθαρότερα, τρισδιάστατα.»

Το παραπάνω απόσπασμα, που ακούγεται στην παράσταση, προέρχεται από το βιβλίο του Πέτερ Χάντκε «Δον Ζουάν: Η ιστορία του όπως μου την αφηγήθηκε ο ίδιος» (μτφρ. Νίκος Δεληβοριάς - Αρετή Κοντογιώργη, Εξάντας, Αθήνα, 2005)
Ευχαριστούμε πολύ τον εκδοτικό οίκο Suhrkamp Verlag για την ευγενική παραχώρηση της άδειας χρήσης του αποσπάσματος στην παράσταση.

Στοιχεία γερμανικής έκδοσης: Peter Handke, “Don Juan (erzählt von ihm selbst)”, Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main, 2004.

«Εδώ είμαι, εδώ αναπαύομαι.»

«Δεν σκέφτομαι ποτέ τον θάνατο. Θέλω όμως το μνημείο μου να απαθανατίσει την ιδέα που είχα για τον εαυτό μου. Ήμουν ένα τίποτε. Είμαι στάχτη, σκόνη, μηδενικό, η κουράδα ενός κουνελιού. Αυτό επιθυμώ να θυμούνται από μένα οι μελλοντικές γενεές.»
Τα παραπάνω αποσπάσματα προέρχονται από το έργο του Ανρύ ντε Μοντερλάν «Δον Ζουάν ή ο εκπορνευόμενος θάνατος» (μτφρ. Βερονίκη Δαλακούρα, Δωδώνη, Αθήνα-Γιάννινα 1990)

Ο Μολιέρος (1622-1673), ένας από τους πιο σπουδαίους συγγραφείς του παγκόσμιου ρεπερτορίου, υπήρξε δραματουργός, ηθοποιός και θιασάρχης. Έζησε τον «μεγάλο αιώνα» της γαλλικής κλασικής δραματουργίας. Στα έργα του στηλιτεύει την υποκρισία και μέσα από μοναδικές κωμικές καταστάσεις, εξερευνά τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης. Η φήμη των ηρώων του ξεπερνά συχνά τα στενά όρια των έργων, περνώντας πια στη σφαίρα του μύθου: Δον Ζουάν, Ταρτούφος, Μισάνθρωπος.

Ο «Δον Ζουάν» ανεβαίνει για πρώτη φορά στις 15 Φεβρουαρίου 1665 στο Παλαί Ρουαγιάλ. Το έργο προκαλεί φοβερές αντιδράσεις. Ο Μολιέρος κατηγορείται ως άθεος και αναγκάζεται να προχωρήσει σε περικοπές του κειμένου. Ο βασιλιάς, που θαυμάζει τον συγγραφέα αλλά δεν μπορεί να διαχειριστεί τις αντιδράσεις, ζητά από τον Μολιέρο να αποσύρει το έργο, ανανεώνοντας ταυτόχρονα δημόσια την υποστήριξη σε αυτόν: αποδέχεται να γίνει ο ανάδοχος του πρώτου παιδιού του Μολιέρου και πιστώνει τον θίασο με μια γενναία επιχορήγηση και με τον τίτλο του «Βασιλικού Θιάσου». Ο Μολιέρος αποσύρει την παράσταση και δεν εκδίδει ποτέ το κείμενο. Από τότε και για σχεδόν δύο αιώνες το έργο θα μείνει στην αφάνεια. Το πλήρες κείμενο παρουσιάζεται στη Γαλλία ξανά μόλις το 1841 στο Θέατρο Οντεόν και στην Κομεντί Φρανσαίζ στο 1847. Ακόμη και το 1947 όταν το ανέβασε το Λουί Ζουβέ, ο «Δον Ζουάν» είχε πραγματοποιήσει μόλις 100 παραστάσεις στην Κομεντί Φρανσαίζ, ενώ για παράδειγμα, ο «Ταρτούφος» πλησίαζε τις 2.500. Από τότε, όμως, ο «Δον Ζουάν» δεν εγκατέλειψε τη σκηνή: αυτό το απαγορευμένο έργο, το έργο-θύμα των «ορθώς σκεπτόμενων», καταγράφεται πια στον 20ό αιώνα ως κορυφαίο έργο του γαλλικού κλασικού θεάτρου.

Ο Δον Ζουάν γεννήθηκε από την πένα του ισπανού δραματουργού Τίρσο ντε Μολίνα, αλλά η φήμη του εξαπλώθηκε στα πέρατα του κόσμου. Ο Μολιέρος μας έχει δώσει ίσως τον πιο γνήσιο, τον πιο ασεβή Δον Ζουάν απ’ όλους. Η μορφή του Δον Ζουάν έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον σημαντικών δραματουργών, ποιητών, πεζογράφων και φιλόσοφων ανά τους αιώνες: Μπωντλέρ, Μυσσέ, Σταντάλ, Πούσκιν, Βύρων, Χόρβατ, Κίργκεργκωρ, Νίτσε, Καμύ, Μαξ Φρις, Μοντερλάν, Χάντκε κ.ά., προσέγγισαν εκ νέου τον αμετανόητο άθεο, τον αδίστακτο εραστή με στόχο να τον «αναστήσουν» ανάλογα με την επιθυμία ή τη φαντασία τους.

«O Δον Ζουάν είναι ένας μύθος και η λειτουργία του μύθου είναι να μας παρουσιάζει σε καθαρή, πυρακτωμένη μορφή αυτό που κινείται μέσα μας ανάμεσα σε κάθε είδους σκουριές και συμβιβασμούς.» -Jean Massin

«Το μεγαλείο του Δον Ζουάν δεν είναι μόνο γήινο. Εκδηλώνεται παράλληλα σε ένα μεταφυσικό επίπεδο, μέσα από την επιθυμία της πρόκλησης, της περιφρόνησης και της αντιπαράθεσής του με το θεϊκό στοιχείο, γεγονός που κάνει απαραίτητη μια υπερφυσική εξέλιξη. Υπάρχει κάτι στον Δον Ζουάν που ξεπερνά τα συνήθη όρια της ανθρώπινης υπόστασης.» -Paul Bénichou

Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός σπούδασε βιολογία, υποκριτική και θέατρο. Το 1983-84 ίδρυσε την εταιρεία Θεάτρου «διπλούς Έρως», η οποία αργότερα μετονομάστηκε σε "Theseum Ensemble" και χρησιμοποίησε ως βάση της το «Θησείον – ένα θέατρο για τις Τέχνες». Από τις πρώτες του παραστάσεις, στα μέσα της δεκαετίας του 1980, με σταθερή συνεργάτιδα την Αμαλία Μουτούση, μέχρι τα κορυφαία θεάματα «Ρομαντισμός και Άμλετ» τη δεκαετία του 1990 και από τα περίφημα έργα-σταθμούς «Εθνικός Ύμνος» (2002) και «Ρομέο και Ιουλιέτα» (2004) έως τις μνημειώδεις και site-specific περφόρμανς «Πεθαίνω σαν χώρα» και “Insenso” του Δημήτρη Δημητριάδη, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, αλλά και τον «Ηρακλή Μαινόμενο», τη «Νέκυια» σε συνεργασία με τον Rokuro Gensho Umewaka και το ιαπωνικό Θέατρο Νο, και τη «Λυσιστράτη» στο Φεστιβάλ Επιδαύρου, ο Μαρμαρινός παραμένει σημείο αναφοράς για το σύγχρονο ελληνικό θέατρο. Έχει σκηνοθετήσει σε κορυφαία θέατρα της Ευρώπης, όπως στη Volksbühne του Βερολίνου, και έχει ανεβάσει παραστάσεις του στα σημαντικότερα ευρωπαϊκά φεστιβάλ. Στη Στέγη, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός είχε αναλάβει την τελετή των εγκαινίων της σε δική του σύλληψη και σκηνοθεσία και έχει σκηνοθετήσει τον «Φάουστ» του Γκαίτε, σε μια παράσταση που πυροδότησε μια συζήτηση για αυτό το έργο-μύθο της νεότερης ευρωπαϊκής σκέψης.

Στο Παρίσι, και μάλιστα στο φημισμένο θέατρο της Comédie Française, είχε την τιμή να βρεθεί ο Μιχαήλ Μαρμαρινός το Μάρτιο του 2013, όπου σκηνοθέτησε τη «Φαίδρα» του Ρακίνα με το ανσάμπλ του ιστορικού γαλλικού θεάτρου. Ο Μαρμαρινός είχε παρουσιάσει για πρώτη φορά δουλειά του στο γαλλικό κοινό, αφήνοντας τις καλύτερες εντυπώσεις, το 2007, όταν ανέβασε στο θέατρο Odéon, στο πλαίσιο του Festival d’Automne, το «Πεθαίνω σαν χώρα» του Δημητριάδη. Κατά καιρούς έχει συνεργαστεί με σημαντικούς δημιουργούς, όπως ο Heiner Goebbels και οι Rimini Protokoll.

Η δουλειά του Μιχαήλ Μαρμαρινού διατρέχεται από δύο επίμονες παραδοχές: (α) Θέατρο είναι η τέχνη πάνω στην ιστορία των ανθρώπων. (β) Δεν υπάρχει στιγμή στην καθημερινότητα που να μην είναι «θέατρο» μόλις υπάρξει το κατάλληλο βλέμμα.

Πέμπτη 2 Φεβρουαρίου

Μετά την παράσταση, συζήτηση του κοινού με τους συντελεστές
Συντονισμός: Γρηγόρης Ιωαννίδης, κριτικός θεάτρου και επίκουρος καθηγητής του τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών