Khaleb Brooks: Το τραγούδι του Δία (μια αναβίωση)

Το “Jupiter’s Song Revived” ξεκίνησε ως μια ευκαιρία να επανεξετάσω αρχειακό υλικό που σχετίζεται με τη δουλεία, τη διασπορά και την προγονική μνήμη στο πλαίσιο της προσωπικής αφήγησης. Λειτούργησε ως αναβίωση, νέο τραγούδι, δοξαστικός χορός, αλληγορία και εξέλιξη της έρευνας που διεξήγαγα πέρυσι στο Διεθνές Μουσείο Δουλείας στο Λίβερπουλ. Αυτή η έρευνα μού έδωσε πρόσβαση σε λιγότερο γνωστές ιστορίες του Μέσου Περάσματος και κατέληξε στην έκθεση “Jupiter’s Song” – έναν πειραματισμό στη μεταστοιχείωση, που προσέφερε τόπους μνήμης μέσω αντικειμένων πένθους. Αφού διερεύνησα σε βάθος τις μεθόδους αφήγησης ιστοριών για ανθρώπους που έχουν στερηθεί το σώμα τους, άρχισα να αναρωτιέμαι, τι γίνεται με εκείνους που δεν το έχουν στερηθεί; Με ποιους τρόπους μπορεί η κληρονομιά του δουλεμπορίου να παρέχει πληροφορίες για τις σημερινές ταυτότητες της μαυρότητας και να συνδεθεί περαιτέρω με τις τρέχουσες ιστορικές διαδικασίες; Βυθίστηκα σε αυτά τα ερωτήματα στο πλαίσιο της Βραζιλίας και ξεκίνησα την έρευνά μου στο Ρίο ντε Τζανέιρο.

Πατρίδα της σάμπα, του καρναβαλιού, του Χριστού Λυτρωτή, της Κοπακαμπάνα και της Ιπανέμα. Πατρίδα των μαύρων, του Καντομπλέ, της Ουμπάντα και των τρανς που χορεύουν στους δρόμους της Λάπα. Πατρίδα της προβλήτας Βαλόνγκο, που χτίστηκε το 1811 ειδικά για την αποβίβαση σκλαβωμένων Αφρικανών. Το μεγαλύτερο λιμάνι της Βραζιλίας, ένας τόπος άφιξης, με ένα εκατομμύριο κλεμμένους στις ακτές του. Μετά από έρευνα στο Λίβερπουλ, από όπου αναχωρούσαν τα περισσότερα δουλεμπορικά πλοία, βρέθηκα σε μια άλλη αποβάθρα, έναν τόπο άφιξης. Στη Βραζιλία, όπου έφτασαν σχεδόν οι μισοί από όλους τους σκλαβωμένους ανθρώπους, περίπου 5,5 εκατομμύρια. Εκεί όπου κατοικεί η μεγαλύτερη αφρικανική διασπορά στον κόσμο, η μεγαλύτερη εστία αφρικανικής καταγωγής εκτός της αφρικανικής ηπείρου.

Οι τόποι μνήμης μάς προσφέρουν μια δίοδο για τη διαμόρφωση της ταυτότητας, για το τι αξίζει να καταγραφεί, τι να ξεχαστεί και ποια προοπτική έχει προτεραιότητα. Εκτός από την προβλήτα Βαλόνγκο, υπάρχουν το Pedra do Sal, ο τόπος ενός παλιού Κιλόμπο όπου κατέφυγαν δραπέτες και απελευθερωμένοι σκλάβοι, το Jardim Suspenso do Valongo, ένας ιστορικός κήπος για την ελίτ του Ρίο, το Largo do Depósito, γνωστό σήμερα ως πλατεία Stakeman, όπου κάποτε βρίσκονταν οι αποθήκες των δουλεμπόρων, το Cemitério dos Pretos Novos, ένα ταπεινωτικό σημείο ταφής όπου θάβονταν οι «νέοι μαύροι» που πέθαιναν αμέσως μετά την αποβίβασή τους από τα δουλεμπορικά πλοία ή πριν πουληθούν, το Centro Cultural José Bonifácio, ένα πολιτιστικό κέντρο που γιορτάζει την αφροβραζιλιάνικη πολιτιστική κληρονομιά και τα αγάλματα Ορισάς στο Dique do Tororó στο Σαλβαδόρ, οκτώ τεράστιες απεικονίσεις θεοτήτων του Καντομπλέ. Επισκέφθηκα αυτούς τους χώρους και άλλους και συνειδητοποίησα τις καταστροφικές μακροχρόνιες συνέπειες του εμπορίου. Αυτό δεν έγινε μέσα από επιγραφές, φυλλάδια ή αγάλματα, αλλά μέσα από την εμφανή φθορά των σημερινών ανθρώπων, που είναι άστεγοι, παλεύουν με τον εθισμό και την παγιωμένη φτώχεια. Και πάλι, επανήλθα στα θραύσματα των ανθρώπινων ιστοριών: τη νεαρή έγκυο γυναίκα που με πλησίασε για χρήματα μπροστά από την προβλήτα Βαλόνγκο, τους χρήστες ναρκωτικών μπροστά από το Jardim Suspenso που μου προκαλούσαν νευρικότητα καθώς περίμενα το Uber μου, τον άνδρα που τραβούσε το στέρεο στα σκαλιά του Pedra do Sal και μου είπε ότι αργότερα το βράδυ θα γινόταν κάποιο πάρτι. Θυμήθηκα την έννοια της «μνήμης» για την Toni Morrison: «Ξέρεις. Κάποια πράγματα τα ξεχνάς. Άλλα πράγματα δεν τα κάνεις ποτέ. Αλλά δεν ισχύει. Τα μέρη, τα μέρη είναι ακόμα εκεί. Αν ένα σπίτι καεί χάνεται, αλλά το μέρος –η εικόνα του– μένει, και όχι μόνο στη μνήμη μου αλλά εκεί έξω, στον κόσμο» (από το “Beloved”).

Συνέχισα να συναντώ αυτές τις ιστορίες ανθρώπων και άρχισα να καταλαβαίνω πώς διασταυρώνονται με τη δική μου ιστορία. Για πρώτη φορά κατάφερα να γνωρίσω την οικογένεια του Demetrio Campos, ενός μαύρου τρανς ακτιβιστή και φίλου που αυτοκτόνησε το 2020. Έχω έρθει σε επαφή με τη μητέρα του μετά τον θάνατό του και ανέπτυξα στενές σχέσεις με την τρανς κοινότητα στη Βραζιλία. Έμεινα με την οικογένειά του για λίγες ημέρες στην πόλη Σάο Ζοάο, όπου τον μνημονεύσαμε μαζί, θρηνήσαμε μαζί και συζητήσαμε για τον αντίκτυπο του κράτους στις τρανς ζωές. Ήταν μια υπενθύμιση των τρόπων με τους οποίους οι κοινότητες αντέχουν δημιουργώντας μια αίσθηση ασφάλειας. Ήταν μια υπενθύμιση των τρόπων με τους οποίους οι μαύροι τρανς άνθρωποι και οι κοινότητές τους αποτυγχάνουν συνεχώς. Μου υπενθύμισε την αναζήτησή μου για queer και τρανς αφηγήσεις που συνδέονται με τη δουλεία, την ελλειπτικότητά τους, την απόκρυψή τους, τη σιωπή τους. Μου υπενθύμισε ότι η πρακτική μου βασίζεται σε βιωμένες εμπειρίες ρατσιστικής βίας, στις συναντήσεις μου με την αστυνομία, μια θεραπευτική πρακτική που προσφέρει ένα στήριγμα όταν το κύμα, το πλοίο, οι ουσίες, η απώλεια δημιουργούν μια κατακερματισμένη ιστορία αλλά έναν πλούσιο τόπο μνήμης.

Το “Jupiter’s Song Revived”, αντί για μια απλή ανασκόπηση αρχειακού υλικού, δημιούργησε δύο νέα διασταυρούμενα σημεία εισόδου στο έργο μου. Τον περασμένο Απρίλιο 800 τετραγωνικά μίλια γης επιστράφηκαν στους αυτόχθονες πληθυσμούς της Βραζιλίας, συμπεριλαμβανομένων 2.100 τετραγωνικών μιλίων του τροπικού δάσους του Αμαζονίου στον λαό Nadöb, επεκτείνοντας την επικράτειά τους κατά 37%. Στον τομέα τον αυτόχθονων σπουδών, ο όρος «μαύρη ιθαγένεια» συνήθως εξισώνει τους Αφροαμερικανούς με τους νεοεποικιστές-αποικιοκράτες που προσπαθούν να αφομοιωθούν στο αρχικό αποικιακό πλάνο. Συμμετέχοντας τελικά στην απαλλοτρίωση της γης των ιθαγενών. Η ιστορία του ατλαντικού δουλεμπορίου καθίσταται απολύτως άτοπη, καθώς ήταν μια πρόθεση εκμετάλλευσης της εργασίας, ενώ με τους ιθαγενείς το αποικιακό σχέδιο ήταν η αφαίρεση της γης. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη τον αντίκτυπο και στις δύο κοινότητες και τη διασταύρωσή τους, ενδιαφέρομαι να δημιουργήσω ένα έργο που να διερωτάται για τις αποχρώσεις της μαυρότητας σε σχέση με την ιθαγένεια. Μπορούν οι απόγονοι των σκλαβωμένων να συμμετάσχουν όντως στην αποικιοκρατία των εποίκων, ενώ ταυτόχρονα στοχοποιούνται από ένα αστυνομικό κράτος; Τι γίνεται με την αναγνώριση των ανθρώπων που είναι τόσο μαύροι όσο και ιθαγενείς; Και τι θα συνέβαινε αν αντιλαμβανόμασταν τη χωρικότητα όχι μόνο ως γη, αλλά ως κατασκευή της ίδιας της ταυτότητας σε σχέση με την απαλλοτρίωση; Πάντα ρέει, κινείται, αλλάζει καθώς διεκδικούμε τους εαυτούς μας και τη διασπορά μας. Αυτά τα ερωτήματα αποκάλυψαν αλήθειες στη δική μου οικογένεια σχετικά με την καταγωγή μου από το έθνος Choctaw και με έφεραν πιο κοντά στη γη και στη σχέση μου με την κατανόησή της.

Αυτό το έργο, μαζί με τη δουλειά μου πάνω στην αστυνομική βία στη Βραζιλία, με ώθησε να επανεκκινήσω την επιτελεστική μου πρακτική. Με ποιους τρόπους το σώμα μου έχει θρηνήσει, έχει αστυνομευτεί, έχει ποινικοποιηθεί, έχει αντέξει, έχει υπερβεί, έχει θεραπευτεί, και πώς μπορώ να μοιραστώ αυτή τη διαδικασία της βιωμένης εμπειρίας/ προσωπικής αφήγησης με άλλους, άλλες και άλλα; Έχω ερευνήσει και έχω αρχίσει να σχεδιάζω «μάσκες μεταμόρφωσης». Αυτές οι μάσκες είναι εμπνευσμένες από τους Kwakwaka'wakw της Βρετανικής Κολομβίας και του νησιού Βανκούβερ, όπου η μάσκα ξεκινά ως αναπαράσταση ενός πράγματος και στη συνέχεια μεταμορφώνεται μηχανικά σε ένα άλλο. Οι μάσκες θα συνδυαστούν με μια περφόρμανς τύπου «Μπούτο», γνωστό και ως «χορός του σκότους», βοηθώντας στην κατανόηση του βιωμένου τραύματος και μεταμορφώνοντάς το.

Πρόσφατα επιλέχθηκα ως artist in residence στο πρόγραμμα “Dance of Spores” στο Spazio ‘500 per le Arti στο Vigolo Vattaro της Ιταλίας από τις 30 Αυγούστου ως τις 9 Σεπτεμβρίου 2023. Για 10 ημέρες θα διερευνήσω διαφορετικές προσεγγίσεις στο Μπούτο με μια διεθνή ομάδα καθοδηγητών: Yumiko Yoshioka (Ιαπωνία), Julie Becton Gillum (ΗΠΑ), Alexandra Jane Wynne (Αυστραλία), Yi Chen (Κίνα), Anna Kushnerova (Ηνωμένο Βασίλειο) και Alessia Mallardo (Ιταλία). Το πρόγραμμα θα περιλαμβάνει 6 ώρες την ημέρα εις βάθος εξάσκηση, 2 ημέρες περφόρμανς, απογευματινούς Μπούτο αυτοσχεδιασμούς και επιτόπιες εξερευνήσεις. Τελικά το “Jupiter’s Song Revived” με οδήγησε σε μια μορφή τέχνης που πραγματικά ενσαρκώνει τη μνήμη των προγόνων, όπου μπορώ να αναπτύξω περφόρμανς που έχουν τις ρίζες τους στην Αφρο-Αυτοχθονία.