Unfolding Mediterranean Sediments

Το πρόγραμμα φιλοξενίας πήρε νομαδική μορφή, τοποθετώντας τους καλλιτέχνες σε διαφορετικές πόλεις (Μπιέλα, Αλεξάνδρεια και Αθήνα), και χρησιμοποίησε μεθοδολογίες που στοχεύουν να εντοπίσουν κοινά σημεία και να αναδείξουν χωρικές και χρονικές ιδιαιτερότητες, σταυροδρόμια και σημεία διασύνδεσης. Η Αθήνα φιλοξένησε μια ομάδα πέντε καλλιτεχνών από διαφορετικά υπόβαθρα που διερεύνησε μερικές από τις σύγχρονες προκλήσεις, φαντασιακές εικόνες και αφηγήσεις που διαμορφώνουν την ελληνική πρωτεύουσα. Η επίσκεψή τους τόσο στην Αθήνα όσο και στην Αλεξάνδρεια επικεντρώθηκε, μεταξύ άλλων, στα επίκαιρα θέματα της μνήμης και της ταυτότητας, σε ιδέες της «νοτιότητας» (southness), στη συλλογικοποίηση/θεσμοθέτηση σε περιόδους κρίσης και στη χρήση του δημόσιου χώρου και τον αστικό εξευγενισμό. Αυτή η εστίαση κατέστη δυνατή στο βαθμό που τα θέματα μπορούσαν να περιγραφούν «πυκνά»[1] από τους τοπικούς φορείς κατά τη διάρκεια μιας εντατικής εβδομάδας.

Περιπλανώμενοι αποσπασματικά στην πόλη της Αθήνας, οι καλλιτέχνες προσπάθησαν να εντοπίσουν επιλεγμένα συντρίμμια του αποσιωπημένου ή εξυμνημένου παρελθόντος της πόλης και να αποκαλύψουν χώρους σύγχρονης διαφωνίας. Πιο συγκεκριμένα, μια πλειάδα θεμάτων και ζητημάτων συσσωρεύτηκαν το ένα πάνω στο άλλο: μνήμη και λήθη, μνημειακότητα, τουρισμός, νεκροπολιτική, εξευγενισμός. Οι παράλληλες ιστορίες δεν είναι πάντα ορατές. Οι διασταυρώσεις και οι διασυνδέσεις φαίνεται να είναι επίσης ενσωματωμένες σε τοποθεσίες, γραμμένες ή εκφρασμένες με λέξεις.

Το ζήτημα της δικής μας θεσιακότητας αναδύθηκε στις συζητήσεις μας:

Τι σημαίνει να είσαι σήμερα ένας εργαζόμενος στον πολιτισμό, ένας ταξιδιώτης, ένας περαστικός, ένας παρατηρητής; Τι είδους γνώση μπορεί να παραχθεί για έναν τόπο;

Τι αποτελέσματα μπορούν να εξαχθούν σε ένα τέτοιο γεωγραφικό και φαντασιακό πλαίσιο όπως η Μεσόγειος Θάλασσα; Ήταν τα αποτελέσματά μας μια σειρά διηγήσεων ή μια αφήγηση; Μια καταπιεσμένη σύγκρουση, αυτοάμυνα ή ένα «μεσογειακό ταμπεραμέντο»;

Για να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα, η Στέγη Ιδρύματος Ωνάση προσκαλεί ξανά στην πόλη τους πέντε διεθνείς καλλιτέχνες και ερευνητές (Chiara Cartuccia, Onur Cimen, Zeynep Kaserci, Neja Tomsic, Islam Shabana) που συμμετείχαν στο αθηναϊκό πρόγραμμα. Με την ευκαιρία αυτή θα παρουσιάσουν τα καλλιτεχνικά τους ευρήματα και θα συζητήσουν πώς η ερευνητική τους διαδικασία επηρεάστηκε από την επίσκεψή τους στην Αθήνα. Επιπλέον, προσκεκλημένοι τοπικοί φορείς των οποίων οι διεισδυτικές συνεισφορές αποτέλεσαν αναπόσπαστο κομμάτι της διαμόρφωσης του προγράμματος και της θεματολογίας του, θα συμμετάσχουν σε αυτή τη θεωρητική ανταλλαγή και θα έρθουν σε διάλογο με τα ερευνητικά ευρήματα, με τη μορφή μιας ανοιχτής συζήτησης που θα συντονίσει η ομάδα των πέντε καλλιτεχνών.

Ο τίτλος αυτής της δημόσιας παρουσίασης αναφέρεται στη γεωλογία, όπου η καθίζηση περιγράφει κυριολεκτικά τη διαδικασία που επιτρέπει στα σωματίδια που αιωρούνται στο νερό να καθιζάνουν από το αιώρημα υπό την επίδραση της βαρύτητας. Μεταφορικά, η έννοια αυτή είναι ενδιαφέρουσα γιατί μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει πληροφορίες, γνώση και ιδεολογία που γίνονται ένα με την κίνηση και τελικά την καθίζηση στο ίζημα του βυθού. Έμπνευση αποτελεί η σκέψη της Simon de Beauvoir («Το δεύτερο φύλο», 1949) και του Frantz Fanon («Μαύρο δέρμα, λευκές μάσκες», 1952), οι οποίοι αμφότεροι άσκησαν κριτική και ανέπτυξαν την έννοια της καθίζησης της γνώσης και των συστημάτων αξιών του Maurice Merleau-Ponty («Φαινομενολογία της αντίληψης», 1945). Η καθιζάνουσα γνώση περιγράφει μια διαδικασία ασυνείδητης και σταδιακής συσσώρευσης της γνώσης που διαμορφώνει την υποκειμενική αντίληψη. Εδώ, επιχειρούμε να αναλύσουμε και να ξεδιπλώσουμε αυτά τα ιζήματα γνώσης εξετάζοντας τις πόλεις της Αθήνας και της Αλεξάνδρειας, οι οποίες συνδέονται μέσω ενός υδάτινου σώματος, της ανθρώπινης κίνησης, της κοινής ιστορίας, των υλικών θραυσμάτων και των αφηγήσεων που είναι ενσωματωμένες στον αστικό χώρο.

18:00 – 22:00 | Έκθεση ανοιχτή στο κοινό

Παρεμβάσεις καλλιτεχνών

19:00 – 20:00 | “Place Holder”: Για τις γεωγραφίες, τα ερείπια και το ανήκειν – Chiara Cartuccia (ομιλία)

Η Chiara Cartuccia εξετάζει τις μεθοδολογίες παραγωγής της συλλογικής έκδοσης “Place Holder”, που υλοποιήθηκε από φιλοξενούμενους του προγράμματος Caravan Residency, και εστιάζει στον ρόλο της προφορικότητας και στον τρόπο με τον οποίο οι καλλιτέχνες προσπάθησαν να διατηρήσουν αυτό το διαλεκτικό στοιχείο καθ’ όλη τη διάρκεια της εκδοτικής διαδικασίας.

20:00 – 20:30 | Κήπος Regut / Ξεμπλέκοντας το πάρκο της Villa Rafut: Σημειώσεις για ένα πρότζεκτ εν τω γίγνεσθαι – Neja Tomsic (περφόρμανς)

Μπαίνοντας στο πάρκο της Villa Rafut είναι σαν να μπαίνεις σε έναν εγκαταλελειμμένο κήπο, στον οποίο τα κλαδιά και οι ρίζες των δέντρων έχουν συγχωνευτεί μεταξύ τους, και το δάσος από μπαμπού έχει πυκνώσει τόσο πολύ που δεν μπορείς πλέον καν να εισχωρήσεις ή να δεις μέρος του ουρανού. Στην παρέμβασή της η Neja Tomsic εκλαμβάνει αυτόν τον τόπο, έναν μπλεγμένο κήπο, ως χάρτη θεμάτων και ερωτημάτων που συνδέονται με τους επίσης ξεχασμένους δεσμούς μεταξύ Αιγύπτου και Σλοβενίας και τις φαντασιώσεις που συνέδραμαν στη διαγραφή τους από τη συλλογική μνήμη.

12:00 – 20:00 | Έκθεση ανοιχτή στο κοινό

Παρεμβάσεις καλλιτεχνών

16:00 – 16:30 | Άτιτλες ιστορίες – Onur Çimen (ανάγνωση)

«Η ιστορία λέει ότι η κουκουβάγια της Αθηνάς πετάει κάθε μέρα στο ηλιοβασίλεμα για να συγκεντρώσει τις γνώσεις της καθημερινής ζωής, και στη συνέχεια τις παραδίδει στην Αθηνά, τη θεά της σοφίας και του πολέμου. Τα μυθιστορηματικά δοκίμια του Onur Çimen αναλύουν την πτήση της κουκουβάγιας, η οποία ξεκινά από την Αθήνα και αναγκαστικά παίρνει μια διαδρομή προς τα δυτικά, λόγω της κίνησης της Γης γύρω από τον εαυτό της και τον Ήλιο».

Η ανάγνωση προσκαλεί το κοινό να αλληλεπιδράσει με αποσπάσματα από κείμενα και να δώσει φωνή στην κειμενική εγκατάσταση.

17:00 – 19:00 | Unfolding Mediterranean Sediments (συζήτηση στρογγυλής τράπεζας με την Προσωρινή Ακαδημία Τεχνών - ΠΑΤ)

Με τις προσκεκλημένες Ελπίδα Καραμπά και Δέσποινα Ζευκιλή από την Προσωρινή Ακαδημία Τεχνών (ΠΑΤ), οι φιλοξενούμενοι καλλιτέχνες συζητούν θέματα γύρω από την παραγωγή γνώσης μέσα στις φανταστικές γεωγραφίες που αποτέλεσαν το πλαίσιο του προγράμματος φιλοξενίας. Οι καλλιτέχνες περιγράφουν τις διαδικασίες εργασίας τους, τις προκλήσεις και τα ζητήματα που αντιμετώπισαν στο πλαίσιο του προγράμματος φιλοξενίας και τους τρόπους με τους οποίους άντλησαν νοήματα από τις επισκέψεις τους στην Αθήνα και στην Αλεξάνδρεια.