Συμπόσιο: «Σκιώδεις Βιβλιοθήκες»

Πρόδρομος Τσιαβός: "Περί Καφέ, Πνευματικής Ιδιοκτησίας και Ρηγμάτων"

«Η πνευματική ιδιοκτησία δεν αφορά την πνευματική ιδιοκτησία. Ή, τουλάχιστον, δεν αφορά μόνο αυτήν. Η πνευματική ιδιοκτησία έχει να κάνει με τον τρόπο που επικοινωνούμε, μαθαίνουμε, βλέπουμε τον κόσμο, και –πιο πρόσφατα– με τον τρόπο που υπάρχουμε σε σχέση με φυσικά αντικείμενα και αγαθά. Αυτή η εξάπλωση της πνευματικής ιδιοκτησίας πέρα από το αρχικό πεδίο εφαρμογής της αποτελεί άμεσο αποτέλεσμα της ίδιας της «πληροφορικοποίησης» της ζωής. Πρόκειται για ένα ευρύτερο φαινόμενο που προκύπτει από τον ριζοσπαστικό μετασχηματισμό των τρόπων και των μέσων με τα οποία παράγουμε, διαχέουμε και καταναλώνουμε αγαθά και υπηρεσίες, αλλά και του τρόπου με τον οποίο οι σχέσεις μας, προσωπικές και κοινωνικές, διαμεσολαβούνται και λαμβάνουν χώρα. Η ομιλία αυτή είναι ένα ταξίδι στις αντιξοότητες και παραδοξότητες της πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά και μια προσπάθεια να ρίξουμε φως στις πρακτικές ενίσχυσης των κοινών, κάτι το οποίο ίσως να συνιστά ένα πρώτο ρήγμα σε ένα σύστημα πνευματικής ιδιοκτησίας που φαίνεται να έχει αυτονομηθεί όχι μόνο από τον δημιουργό, αλλά και από τον ίδιο τον άνθρωπο.»

Ο Πρόδρομος Τσιαβός είναι Υπεύθυνος Ψηφιακής Ανάπτυξης του πολιτιστικού οργανισμού Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και ανώτερος ερευνητικός εταίρος στο Media Institute του University College London (UCL)/BBC. Έχει εργαστεί στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα Πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Όσλο, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το London School of Economics and Political Science (LSE). Σπούδασε νομικά και συστήματα πληροφοριών στην Αθήνα και το Λονδίνο και έχει εκπονήσει τη διδακτορική του διατριβή στα στο Δίκαιο και τα Συστήματα Πληροφοριών στο London School of Economics. Έχει εργαστεί ως σύμβουλος στο Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, στον ειδικό γραμματέα Ψηφιακής Σύγκλισης και σε σειρά δημόσιων φορέων και εταιρειών του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα. Έχει πάνω από 120 δημοσιεύσεις και ομιλίες για νομικά και επιχειρηματικά ζητήματα που αφορούν τα ανοικτά δεδομένα, το ελεύθερο λογισμικό / λογισμικό ανοικτού κώδικα, το ανοικτό υλισμικό και την ανοικτή καινοτομία / παραγωγή. Είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Εταιρείας Ελεύθερου Λογισμικού/Λογισμικού Ανοιχτού Κώδικα (ΕΕΛ/ΛΑΚ) και πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας.

Dušan Barok: "Monoskop"

«Το Monoskop είναι wiki, blog και αποθετήριο, που συγκεντρώνει, τεκμηριώνει και χαρτογραφεί έργα, καλλιτέχνες και πρωτοβουλίες που σχετίζονται με τις πρωτοπορίες, τις τέχνες νέων μέσων και τη θεωρία και τον ακτιβισμό. Αρχικά, το πρότζεκτ εστίαζε στην Ανατολική και την Κεντρική Ευρώπη. Χτισμένο πάνω σε ένα Wiki στο οποίο μπορούσε να συνεισφέρει ο καθένας, παρέχει μια εξαντλητική, ευρετηριακή επισκόπηση αυτών των πεδίων, καθώς και ψηφιακή πρόσβαση σε σπάνια ιστορικά ευρήματα. Παράλληλα με το wiki, το Monoskop διατηρεί και ένα blog, με καθημερινή ενημέρωση για κυκλοφορίες βιβλίων, περιοδικών ή άλλου έντυπου αρχειακού υλικού, που άλλοτε έχει μόλις ψηφιοποιηθεί από το Monoskop και άλλοτε πάλι έχει ανέβει από τους χρήστες, τους συγγραφείς και τους εκδότες.»

Ο Ντούσαν Μπαρόκ είναι ιδρυτής της πλατφόρμας Monoskop, για συνεργατικές σπουδές στους τομείς των τεχνών και των ανθρωπιστικών επιστημών, καθώς και ερευνητικός εταίρος στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ. Απόφοιτος του τμήματος Δικτυακών Μέσων από το Ινστιτούτο Piet Zwart του Ρότερνταμ, ο Ντούσαν ασχολήθηκε με την οργάνωση του δικτυακού πολιτιστικού φεστιβάλ Multiplace, ενώ μαζί με τον Pit Schultz ανέπτυξε το ArtWiki, μια πλατφόρμα διαχειρίσιμη από καλλιτέχνες για τη σύγχρονη ιστορία της τέχνης. Υπήρξε συνιδρυτής της καλλιτεχνικής κολεκτίβας La Société Anonyme, που έγινε γνωστή για το έργο της, The SKOR Codex. Πρόσφατα, οργάνωσε τη σειρά σεμιναρίων The Extensions of Many πάνω στην αισθητική των Μέσων, στο Hordaland kunstsenter του Μπέργκεν (Νορβηγία), και ένα συμπόσιο σχετικά με την αισθητική και την πολιτική της πληροφορίας, με τίτλο Ideographies of Knowledge, στο Mundaneum της Μονς (Βέλγιο).

PEOPLE LIKE US (Vicki Bennett): "Η παραγωγή μιας διαδικασίας, η διαδικασία ως προϊόν παραγωγής"

Χρησιμοποιώντας το όνομα People Like Us, η καλλιτέχνης Βίκι Μπένετ εδώ και 25 χρόνια «δημιουργεί έργα που είναι διαθέσιμα σε κυκλοφορίες cd, dvd και δίσκων βινυλίου, ραδιοφωνικές εκπομπές, συναυλίες, εικαστικές εκθέσεις και ονλάιν ροή και διανομή. Από την πρώτη της δημοσίευση, το 1992, η Μπένετ έχει αναπτύξει μια άμεσα αναγνωρίσιμη αισθητική με την αναπροσαρμογή προϋπάρχοντος υλικού για την κατασκευή ηχητικών και βίντεο κολλάζ με μια σκοτεινή και, συγχρόνως, πνευματώδη προσέγγιση της ποπ κουλτούρας. Η ίδια αντιμετωπίζει τη δειγματοληψία και την οικειοποίηση ως λαϊκή τέχνη με πηγαίο υλικό την παλέτα των σύγχρονων νέων μέσων και της τεχνολογίας, με όλα τα κοινά στοιχεία και τις παράλληλες αναφορές που επίκεινται σε μια λαϊκίστικη φόρμα. Στο έργο της είναι ενσωματωμένη η προϋπόθεση ότι όλα είναι διασυνδεδεμένα και ότι η αξίωση πνευματικής ιδιοκτησίας σε μια «πρωτότυπη» ή απομονωμένη έννοια είναι εξίσου παράλογη όσο και περιττή.»

Έχοντας υιοθετήσει την ονομασία People Like Us για τη δουλειά της, η Βίκι Μπένετ ειδικεύεται στη χειραγώγηση και την επεξεργασία πρωτότυπων πηγών τόσο από τους πειραματικούς όσο και από τους εμπορικούς κόσμους της μουσικής, του κινηματογράφου και του ραδιοφώνου. Οι People Like Us πιστεύουν στην ανοιχτή πρόσβαση στα αρχεία, για δημιουργική χρήση. Ως επί το πλείστον, η δημιουργική δουλειά γίνεται ορατή στο κοινό μόνον αφότου ολοκληρωθεί και δημοσιευτεί. Είναι σπάνιο να γνωρίσει κανείς το ταξίδι που έχει διανύσει ένας δημιουργός κατά την εκπόνηση του έργου. Μοιάζει σχεδόν σαν να είναι κάτι κρυφό, σαν να απαγορεύεται η έκθεση των μεθόδων παραγωγής. Πώς, όμως, θα μπορέσουμε να μάθουμε χωρίς πρόσβαση σε αυτές τις μεθόδους; Η Βίκι θα ανατρέξει στα 25 χρόνια που δημιουργεί οπτικοακουστικά έργα νέων μέσων και θα μοιραστεί πληροφορίες και εκ των έσω ματιές στο πώς επεξεργάζεται και παράγει μεγάλης κλίμακας έργα χρησιμοποιώντας προϋπάρχον υλικό.

Marcell Mars: "Public Library/Memory of the World"

«Η Δημόσια Βιβλιοθήκη/Μνήμη του Κόσμου (Public Library/Memory of the World) είναι συνέργεια δύο προσπαθειών. Πρώτον, επιχειρηματολογεί υπέρ του θεσμού της δημόσιας βιβλιοθήκης και της αρχής της για καθολική πρόσβαση στη Γνώση. Δεύτερον, αποτελεί μια εξερεύνηση και ανάπτυξη της διανεμημένης υποδομής του Ίντερνετ για αρχάριους βιβλιοθηκονόμους. Μια δημόσια βιβλιοθήκη είναι μια από εκείνες τις σχεδόν αόρατες υποδομές στις οποίες αρχίζουμε να δίνουμε σημασία μόνον αφότου εξαφανιστούν. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η ύπαρξη ενός μέρους όπου όλοι οι άνθρωποι θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε όλη τη Γνώση έμοιαζε με ασύλληπτο όνειρο – μέχρι να το καταστήσουν δυνατό η εξισωτική ορμή των κοινωνικών επαναστάσεων, η ιδέα του Διαφωτισμού για καθολικότητα της γνώσης και η ασυνήθιστη αναστολή των εμπορικών φραγμών της πνευματικής ιδιοκτησίας.
Το Ίντερνετ, όπως συνέβη σε πολλές άλλες καταστάσεις, έχει αλλάξει συλλήβδην τις προσδοκίες και τη φαντασία μας σχετικά με το τι είναι εφικτό. Το όνειρο ενός οικουμενικού καταλόγου –μια καθολική πρόσβαση σε όλες τις διαθέσιμες γνώσεις για κάθε μέλος της κοινωνίας– έγινε πραγματοποιήσιμο. Ένα ερώτημα απλώς σχετικά με τη διατομή των καμπυλών σε ένα γράφημα: το σημείο στο οποίο η γραμμή της παγκόσμιας διανομής προσωπικών υπολογιστών διατέμνει αυτήν της κρίσιμης μάζας των ανθρώπων με πρόσβαση στο Ίντερνετ. Σήμερα, όλοι μπορούν να φανταστούν τις δημόσιες βιβλιοθήκες ως τμήμα μιας παγκόσμιας υποδομής καθολικής πρόσβασης στη Γνώση κυριολεκτικά για κάθε μέλος της κοινωνίας. Παρ’ όλα αυτά, η εμφάνιση και η ανάπτυξη του Ίντερνετ συμβαίνει ακριβώς σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία έχει ξεκινήσει μια θεσμική κρίση – μια κρίση με τραυματικές και αδιανόητες συνέπειες.»

Ο Nenad Romić (γενν. 1972), όπως είναι το πραγματικό όνομα του Μαρσέλ Μαρς, είναι προηγμένος χρήστης του Ίντερνετ. Ο Μαρσέλ είναι ένας από τους ιδρυτές του Multimedia Institute - mi2 (1999) και του κλαμπ mama στο Ζάγκρεμπ της Κροατίας (2000). Ξεκίνησε το εκδοτικό label EGOBOO.bits με γενική άδεια δημόσιας χρήσης GNU (2000) και οργάνωσε τις ανεπίσημες συναντήσεις για ανταλλαγή δεξιοτήτων μεταξύ θιασωτών της νέας τεχνολογίας στο mama (2004) και τις περιφερειακές συγκεντρώσεις χάκερ “Nothing will happen” (2007). Άρχισε την έρευνά του, με τίτλο “Ruling Class Studies” στην Ακαδημία Jan van Eyck του Μάαστριχτ (2011-12), συνέχισε στην Akademie Schloss Solitude της Στουτγάρδης (2013) και από την άνοιξη του 2015 είναι διδακτορικός φοιτητής στο πανεπιστήμιο Leuphana του Λύνενμπουργκ, στο ερευνητικό εργαστήριο ψηφιακής κουλτούρας (DCRL). Στην έρευνά του εξετάζει την τελευταία λέξη της εταιρικής ψηφιακής καινοτομίας, προσαρμογής και νοημοσύνης, εστιάζοντας στις επιχειρήσεις Google, Amazon, Facebook και eBay. Το 2012 δημιούργησε την Public Library (Δημόσια Βιβλιοθήκη) για την ανάπτυξη κοινωνικοτεχνικής υποδομής και την αναζωογόνηση (εκ νέου) του ιστορικού επιχειρήματος για καθολική πρόσβαση στη γνώση. Ο Μαρσέλ κάνει συχνά και τον αφηγητή στο συγκεκριμένο πρότζεκτ. Επίσης, ασχολείται με την ανάπτυξη λογισμικού: [let’s share books] Calibre plugin και σχετικές υποδομές για σέρβερ. Η Public Library παρουσιάστηκε στο Museo Reina Sofía (Μαδρίτη), στο 98weeks (Βηρυτός), στο Impakt Festival (Ουτρέχτη), στην transmediale (Βερολίνο), στο The New School (Νέα Υόρκη), στο Kunstverein (Στουτγάρδη) κ.α.

Cornelia Sollfrank: "Συναισθηματικά Αρχεία"

«Πώς ένας πυρετώδης τρόπος σκέψης εκδηλώνεται ονλάιν; Στην ομιλία μου, θα προτείνω την έννοια του Συναισθηματικού Αρχείου (Affective Archive) για τη διερεύνηση μιας σειράς πρωτοφανών πολιτιστικών πειραμάτων, που αφορούν τη συσσώρευση, τη δόμηση και τη διαφύλαξη πολιτιστικών αντικειμένων, καθώς και την οικοδόμηση υποδομών που να τα καθιστούν διαθέσιμα. Αξιοποιώντας την ισχύ της ψηφιακής τεχνολογίας υψηλών επιδόσεων και πυροδοτούμενα από τη συναισθηματική σχέση μεταξύ των εμπλεκόμενων υποκειμένων και αντικειμένων, τα αρχεία που προκύπτουν είναι σε θέση να επιτύχουν μια πολιτισμική συνάφεια που υπερβαίνει τις θεσμικές προσπάθειες, από πολλές απόψεις. Συνιστούν το δικό τους οικοσύστημα, μέσα στο οποίο η οικοδόμηση πολιτισμικής μνήμης έχει μετατραπεί σε επιτελεστική πράξη, την οποία αναλαμβάνουν μεμονωμένα άτομα και μικρές ομάδες ανάλογα με τα προσωπικά τους πρότυπα, κάτω από επισφαλείς συνθήκες· μια δραστηριότητα από τα κάτω προς τα πάνω, η δύναμη της οποίας αντλείται από την αψήφηση όλων των επίσημων λογικών διαφύλαξης.»

Η δρ Κορνήλια Ζόλφρανκ είναι καλλιτέχνης, ερευνήτρια και πανεπιστημιακός, που ζει στο Βερολίνο. Σπούδασε ζωγραφική στην Ακαδημία Τεχνών του Μονάχου και Καλές Τέχνες στο Πανεπιστήμιο Τεχνών του Αμβούργου, ενώ εκπόνησε το διδακτορικό της στο Πανεπιστήμιο του Νταντή (Σκοτία). Χρησιμοποιεί ως εκφραστικά της μέσα τη συγγραφή, την περφόρμανς, τον ήχο, το βίντεο και (άλλες) φόρμες βασισμένες στο Ίντερνετ. Επαναλαμβανόμενα θέματα στο καλλιτεχνικό και ακαδημαϊκό της έργο σχετικά με τις ψηφιακές κουλτούρες είναι η πνευματική ιδιοκτησία, η αυτοοργάνωση, τα ζητήματα φύλου και ο τεχνο-φεμινισμός. Ως πρωτοπόρος της διαδικτυακής τέχνης, η Κορνήλια Ζόλφρανκ απέκτησε φήμη γύρω από δύο κεντρικά της πρότζεκτ: το “net.art generator”, μια «μηχανή» παραγωγής τέχνης βασισμένη στο web, και το “Female Extension”, το περίφημο χάκινγκ που έκανε στον πρώτο διαγωνισμό διαδικτυακής τέχνης. Οι πειραματισμοί της με τις βασικές αρχές του αισθητικού μοντερνισμού συνεπάγονταν συγκρούσεις με το θεσμικό και νομικό του πλαίσιο και την οδήγησαν στην ακαδημαϊκή της έρευνα. Στη διδακτορική της διατριβή, με τίτλο “Performing the Paradoxes of Intellectual Property”, διερεύνησε την αυξανόμενα συγκρουσιακή σχέση μεταξύ τέχνης και πνευματικής ιδιοκτησίας. Στο επόμενο καλλιτεχνικό, ερευνητικό της πρότζεκτ, “Giving What You Don’t Have”, άρχισε να διερευνά καλλιτεχνικά πρότζεκτ που όλα τους συμβάλλουν στη δημιουργία και τη διατήρηση των «ψηφιακών κοινών». Αυτό την οδήγησε στο ερευνητικό της πρότζεκτ, “Creating Commons”, έχοντας για βάση της το Πανεπιστήμιο Τεχνών της Ζυρίχης. Η πιο πρόσφατη περφόρμανς της, με τίτλο “À la recherche de l’information perdue”(Αναζητώντας τη χαμένη πληροφορία), σχετίζεται με τα έμφυλα στερεότυπα στο ψηφιακό αντεργκράουντ, εξετάζοντας το παράδειγμα των Wikileaks.

Peter Sunde: "The Pirate Bay"

«Το Pirate Bay θεωρείται ως ο μεγάλος παίκτης που άλλαξε τον κόσμο της διανομής. Χάραξε τον δρόμο για όλες τις υπηρεσίες ροής δεδομένων, όπως είναι το Netflix και το Spotify. Οι ιδρυτές του Spotify πιστώνουν μάλιστα το μεγαλύτερο μέρος της επιτυχίας τους στο Pirate Bay – χωρίς αυτό, δεν θα μπορούσαν ποτέ να αποκτήσουν τη συνθήκη, τις εμπορικές συμφωνίες, το κοινό και την τεχνολογία που χρειάζονταν. Εκφραζόμενη με πολλούς τρόπους, η διαδεδομένη άποψη είναι ότι χωρίς το Pirate Bay δεν θα υπήρχε η σημερινή επιτυχία. Και αυτή είναι η μέγιστη αποτυχία του πρότζεκτ – η επιτυχία στην οποία αποσκοπούσε δεν ήταν η δημιουργία μιας νέας και βελτιωμένης καπιταλιστικής, κεντροποιημένης αγοράς, αλλά το ακριβώς αντίθετο. Θα εξηγήσω γιατί απέτυχε ουσιαστικά, ενώ οι αντίπαλοί του (και ορισμένες πολιτικές ομάδες) εξακολουθούν να χρειάζονται το Pirate Bay ως κάτι που να δείχνει επιτυχημένο.»

Ο Peter Sunde Kolmisoppi (γενν. 1978), όπως είναι το πλήρες όνομά του, γνωστός και με το ψευδώνυμο brokep, είναι Σουηδός επιχειρηματίας και πολιτικός, νορβηγικής και φινλανδικής καταγωγής. Ο Πέτερ Ζούντε έγινε ευρύτερα γνωστός ως συνιδρυτής και πρώην εκπρόσωπος Τύπου του The Pirate Bay, μιας μηχανής αναζήτησης BitTorrent. Είναι υπέρμαχος της ισότητας και μέσα από το blog του έχει εκφράσει τις ανησυχίες του για ζητήματα συγκέντρωσης της εξουσίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Ζούντε συμμετέχει επίσης στο Κόμμα Πειρατών της Φινλανδίας και αυτοπροσδιορίζεται ως σοσιαλιστής. Ο Ζούντε εργάζεται πλέον σε ένα νέο επιχειρηματικό πλάνο ονόματι Njalla, για την καταχώρηση διαδικτυακών ονομασιών που σχετίζονται με την προστασία της ιδιωτικής ζωής.