to be possessed | Χαρά Κότσαλη

Το “to be possessed” είναι μια σόλο σωματική και ηχητική περφόρμανς που εκθέτει υλικές και ηχητικές πτυχές ενός ετερόνομου DIY αρχείου «δαιμονισμένων» γυναικών από διαφορετικά πολιτισμικά συμφραζόμενα.

Χορεύτρια και χορογράφος, με παράλληλες σπουδές θεατρολογίας, ανθρωπολογίας και μουσικής, η Χαρά Κότσαλη αποπειράται να ανιχνεύσει το φαινόμενο της πνευματοκαταληψίας με μια διευρυμένη ανάγνωση. Μέσα από ένα αποδιαρθρωμένο σκηνικό τελετουργικό, επιδίδεται σε μια πρόβα δαιμονισμού. Επιχειρεί να εμψυχώσει τα ντοκουμέντα με τα οποία συναντιέται, καλώντας τα να αποκαλύψουν τον συντριπτικό αλλά και ανατρεπτικό τους χαρακτήρα.

Όπως σημειώνει η ίδια: «Το κατειλημμένο σώμα: Διάτρητο και πληθυντικό, αυθάδες και αντιπαραγωγικό, ενδίδει σε μια χειραφετητική και, πολλές φορές, επουλωτική μανία. Από την εφηβεία μου είχα μια εμμονή με τις ταινίες τρόμου και ειδικά ό,τι αφορούσε στοιχειωμένα μέρη και δαιμονισμούς. Η ιδέα ενός κοριτσιού ή μιας γυναίκας που μιλούσε με πολλές φωνές, σε μια άλλη γλώσσα, που έφτυνε τον εξορκιστή της και άνοιγε το σώμα της διάπλατα, μου δημιουργούσε μια αίσθηση φόβου και ικανοποίησης. Τα χρόνια πέρασαν, οι εμμονές μου μετατοπίστηκαν σε άλλα πεδία και η αίσθηση ότι τα πάντα είναι «στοιχειωμένα» και όλοι οι άνθρωποι «δαιμονισμένοι» έγινε βεβαιότητα. Σώματα που ξεχειλίζουν, που γνωρίζουν γλώσσες που δεν διδάχθηκαν, σώματα που εισέρχονται σε μια ζώνη διακινδύνευσης και ταυτόχρονα γίνονται απειλητικά. Σώματα για πάντα εκτός εαυτού, μορφές εμπειρίας που αμφισβητούν την αυτάρκεια και την αυτονομία του ατόμου. Η γενεαλογία των κατειλημμένων σωμάτων αφηγείται το αδύνατο της απόλυτης μοναξιάς και αποκαλύπτει ότι ο λόγος και η γραφή, η πράξη και η συνείδηση, o άυλος και ο υλικός κόσμος είναι στοιχειωμένα από φωνές που προηγήθηκαν και φωνές που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί. Συλλέγοντας ένα αρχείο ήχων, εικόνων και υλικών, αποπειράθηκα να βάλω διαφορετικές φωνές να συνομιλήσουν για το βίωμα και την έννοια της κατάληψης από δυνάμεις που ξεπερνούν το ατομικό σώμα, για τη μοναχικότητα ως συνάντηση με τις φασματικές παρουσίες της μνήμης και της σκέψης, για τα αντικείμενα που κουβαλάνε άλλες ζωές και, τελικά, για «τα ανήκουστα τραγούδια», την αόρατη μουσική που κατοικεί στα επί σκηνής ντοκουμέντα».

• Ανιμισμός: η αρχαιότερη λατρευτική πρακτική της ανθρωπότητας, η οποία θεμελιώνεται στην πεποίθηση της ύπαρξης πνευματικών υπάρξεων που εμψυχώνουν κάθε μορφή και εκδήλωση του φυσικού κόσμου.
• Δύο εμβληματικές ταινίες με δαιμονισμένες γυναίκες: Στον «Εξορκιστή» (1973) του William Freidkin, η πρωταγωνίστρια Linda Blair τραυματίζεται σοβαρά στη σπονδυλική της στήλη, όταν χαλάει κάτι στον μηχανισμό του κρεβατιού που παλλόταν και τράνταζε το σώμα της, σε μια από τις σκηνές όπου η δαιμονισμένη έφηβη ήταν σε έξαρση. Στο “Possession” (1981) του Andrzej Żuławski, η Isabelle Adjani δαιμονίζεται, εγκαταλείποντας σύζυγο και εραστή. Η ταινία, που μεταφράστηκε στα ελληνικά ως «Μια γυναίκα δαιμονισμένη», χαρακτηρίστηκε ήδη από τότε «μισογυνική», από ένα ευρύ φάσμα της κριτικής. Η ίδια η Ατζανί δήλωσε χρόνια αργότερα ότι ο σκηνοθέτης ήταν κακοποιητικός απέναντί της στη διάρκεια των γυρισμάτων.
• Η κοινωνιολόγος Aiwa Ong, στο έργο της, “The Production of Possession: Spirits and the Multinational Corporation in Malaysia”, διερευνά διαφορετικές ερμηνείες των επεισοδίων μαζικής πνευματοκαληψίας γυναικών εργατριών σε εργοστάσια πολυεθνικών στη Μαλαισία. Βασιζόμενη σε δεδομένα επιτόπιας έρευνας και δευτερογενείς πηγές, η συγγραφέας προσεγγίζει τη μαλαισιανή παράδοση γύρω από τα φαινόμενα πνευματοκαταληψίας, αναλύοντας τις έμφυλες διαστάσεις και την ταξικότητα του φαινομένου στο πλαίσιο της καπιταλιστικής «ανάπτυξης» και «παραγωγικότητας». Μιλά για το πώς η αγροτική μαλαισιανή κοινωνία αναμετρήθηκε με τη βιομηχανοποίηση, η οποία αναδιάρθρωσε με βίαιο τρόπο τον χρόνο και την ταυτότητα των εργατριών και των εργατών.
• Στο βιβλίο “The Magic of the State” (Η μαγεία του κράτους), ο ανθρωπολόγος Michael Taussig αναστοχάζεται πάνω στην έννοια του κράτους και επιχειρεί να ερμηνεύσει από πού αντλεί το σύγχρονο κράτος (“state of the whole”) τη νομιμοποιητική του ισχύ. Μέσα από μια δαιδαλώδη διανοητική διαδρομή, εκθέτει τη συσχέτιση μεταξύ των παραδοσιακών μαγικών τελετουργιών δαιμονοληψίας και των λειτουργιών του έθνους-κράτους. Η τέχνη της διαμονοληψίας έχει αναλογία με την τέχνη του κράτους. Το κράτος, μέσα από τους καταγωγικούς μύθους που κατασκευάζει, τα ιερά ιδρυτικά πρόσωπα του γένους και τα το επινοημένο συλλογικό αφήγημα, αποικίζει το σώμα και τον νου των πολιτών και «κουβαλιέται» σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Έτσι, το κράτος βρίσκεται παντού.