Improtech 2019 | 2η Ημέρα

Αλγόριθμοι, Τεχνητή Νοημοσύνη και Αυτοσχεδιασμός

Καλωσόρισμα με καφέ

Κεντρική ομιλία: «Αντίληψη, ενσωματότητα και εκφραστικότητα στον αυτοσχεδιασμό από ανθρώπους και ηλεκτρονικούς υπολογιστές»

George Tzanetakis (University of Victoria, Καναδάς)

Η πλειοψηφία των ερευνών που αφορούν συστήματα υπολογιστών για σύνθεση και αυτοσχεδιασμό έχει βασιστεί σε συμβολικές αναπαραστάσεις και ακολουθεί το παράδειγμα της υφολογικής μίμησης. Υπάρχουν ορισμένοι εγγενείς περιορισμοί σε αυτές τις προσεγγίσεις, οι οποίοι είναι ιδιαίτερα εμφανείς στο πλαίσιο του αυτοσχεδιασμού. Μετά από μια σύντομη επισκόπηση των υφιστάμενων προσεγγίσεων ο Tzanetakis θα υποστηρίξει ότι για να δημιουργηθούν πιο αποτελεσματικά συστήματα αυτοσχεδιασμού είναι κρίσιμο να συμπεριληφθούν σ’ αυτά η αντίληψη, η ενσωματότητα και η εκφραστικότητα, και επίσης να ληφθούν υπόψη οι αναπαραστάσεις του ήχου. Για να κινητοποιηθεί αυτή η συμπερίληψη θα αξιοποιηθούν συγκεκριμένα παραδείγματα σεναρίων αυτοσχεδιασμού από ανθρώπους, από υπολογιστή και από σύμπραξη ανθρώπων-υπολογιστών. Η εξερεύνηση θα βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα και να εκτιμήσουμε την πολυπλοκότητα του μουσικού αυτοσχεδιασμού, καθώς και να παροτρύνουμε τη διεξαγωγή μελλοντικών ερευνών που να εξετάζουν την αντίληψη, την ενσωματότητα και την εκφραστικότητα.

«Δεν έχει τελειώσει μέχρι να τελειώσει: Θεωρία του Νου, κοινωνική νοημοσύνη και αυτοσχεδιαστικές μηχανές»

Ian Gold και Eric Lewis (McGill University, Μόντρεαλ, Καναδάς)

Τα μηχανικά αυτοσχεδιαστικά συστήματα έχουν σημειώσει αξιόλογες προόδους ως προς την καταλληλότητα της συμβολής τους στους συλλογικούς αυτοσχεδιασμούς. Έχει όμως αποδειχθεί ότι είναι δύσκολο να δημιουργηθεί ένα αυτοσχεδιαστικό σύστημα που να φαίνεται να γνωρίζει, στον ίδιο βαθμό με τους έμπειρους ανθρώπους αυτοσχεδιαστές, το πότε θα τελειώσει ένας συλλογικός αυτοσχεδιασμός. Εξετάζοντας τον ρόλο που διαδραματίζει η Θεωρία του Νου στον συλλογικό αυτοσχεδιασμό, οι Gold και Lewis εισηγούνται ότι πίσω από αυτή την αποτυχία μπορεί να κρύβεται η αποτυχία των μηχανών να εκφράσουν την αντίληψη που η Θεωρία του Νου προϋποθέτει. Προτείνουν ότι ένα ψευδές μοντέλο συλλογικού αυτοσχεδιασμού, και ένα ψευδές μοντέλο Θεωρίας του Νου, συσκότισαν τη σημασία της Θεωρίας του Νου στον συλλογικό αυτοσχεδιασμό. Παρουσιάζουν επίσης μια σειρά πειραμάτων που οι ίδιοι ελπίζουν να πραγματοποιήσουν ώστε να βοηθήσουν στην απόδειξη των υποθέσεών τους, και προτείνουν τι μπορεί να σημαίνει αυτή η απόδειξη για το μέλλον του σχεδιασμού μηχανικών αυτοσχεδιαστικών συστημάτων και για τον ρόλο του αυτοσχεδιασμού σε ποικίλα θεραπευτικά πλαίσια.

«Αυτοσχεδιασμός με ενισχυμένο εκκλησιαστικό όργανο και φωνητικά εργαλεία: Χειρονομία, ήχος, μουσική (Cantor digitalis)»

Christophe d’Alessandro (Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, Γαλλία)

Σε αυτή την ομιλία ο Christophe d’Alessandro παρουσιάζει σκέψεις σχετικά με την αυτοσχεδιαστική του πρακτική στο ενισχυμένο εκκλησιαστικό όργανο και στα φωνητικά εργαλεία. Στο ενισχυμένο όργανο (augmented organ), οι ήχοι των μεταλλικών αυλών καταγράφονται, μετασχηματίζονται και αναπαράγονται σε πραγματικό χρόνο και συνυπάρχουν στον ίδιο ακουστικό χώρο με τους ήχους των αυλών που παράγονται απευθείας από το όργανο. Τα έργα ενισχυμένου οργάνου βασίζονται σε τρεις βασικές αισθητικές αρχές: μικροφωνία (ηχογράφηση κοντά στην πηγή), σύντηξη (ακουστικών και ηλεκτροακουστικών ήχων) και οργανικότητα (χωρίς σταθερή υποστήριξη ή εξωτερική πηγή ήχου). Το ενισχυμένο όργανο μπορεί να παιχτεί σε σόλο ή ντούο (οργανίστας και χειριστής electronics). Η σόλο συναυλία είναι πιο δύσκολη, καθώς ο οργανίστας πρέπει να ελέγχει πρόσθετες διεπαφές, όταν τα χέρια και τα πόδια του είναι ήδη απασχολημένα στο κλαβιέ, στα ποδόπληκτρα, στο πεντάλ και στον συνδυασμό και στην εγγραφή. Η ερμηνευτική/παραστασιακή φωνητική σύνθεση (performative vocal synthesis) επιτρέπει τραγούδι ή ομιλία με τη χρήση της φωνής κάποιου άλλου. Η ενσώματη σχέση μεταξύ των χειρονομιών του τραγουδιστή και του φωνητικού ήχου που παράγεται σπάει. Μια φωνή τραγουδά, με ρεαλισμό, εκφραστικότητα και μουσικότητα, αλλά δεν είναι η φωνή του ίδιου του μουσικού ούτε την ελέγχει κάποια φωνητική συσκευή. Τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται σε αυτού του είδους τη σύνθεση επιτρέπουν τη φωνητική αποδόμηση, τη φωνητική απομίμηση, την επέκταση της φωνής. Οι συγκεκριμένες φωνητικές χειρονομίες αντικαθίστανται από κινήσεις των χεριών στις διεπαφές ελέγχου όπως οι ταμπλέτες γραφικών, τα πληκτρολόγια MPE και ακόμη και το (ενισχυμένο) θέρεμιν. Ο d’Alessandro θα υποστηρίξει ότι το ενισχυμένο όργανο (συμπεριλαμβανομένων των διευρυμένων τεχνικών και των νέων διεπαφών ελέγχου) βρίσκεται σε συνέχεια με την αυτοσχεδιαστική παράδοση στο εκκλησιαστικό όργανο αντί σε ρήξη. Τα εκκλησιαστικά όργανα είναι περίπλοκα σινθεσάιζερ, τα οποία πάντα συνοδεύουν την εξέλιξη της μουσικής και της τεχνολογίας. Ο αυτοσχεδιασμός με την ερμηνευτική/παραστασιακή φωνητική σύνθεση είναι μια πιο ενοχλητική εμπειρία ακριβώς επειδή το γλωσσικό νόημα, η οικειότητα της φωνής και η προσωπικότητα αναμειγνύονται ή μπερδεύονται, μπροστά στο, ενδεχομένως ενδιαφέρον, ρίσκο του φαινομένου της «ανοίκειας κοιλάδας» (uncanny valley effect).

Διάλειμμα

«Δημιουργικότητα, σύμμειξη και αυτοσχεδιασμός: Μια μελέτη περίπτωσης που αφορά την αρμονία»

Αιμίλιος Καμπουρόπουλος (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης)

Μια από τις πιο προηγμένες μορφές δημιουργικότητας αφορά τη σύνδεση διαφορετικών εννοιολογικών χώρων και τον συνδυασμό φαινομενικά μη σχετιζόμενων συστατικών στοιχείων σε ένα νέο σύνολο με νόημα. Οι συνθέτες και οι αυτοσχεδιαστές συχνά χρησιμοποιούν στρατηγικές συνδυασμού και συγχώνευσης για την παραγωγή πρωτότυπων μουσικών δημιουργιών. Η συγκεκριμένη παρουσίαση εστιάζει σε θέματα αρμονικής αναπαράστασης και μάθησης από τα δεδομένα, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στον ρόλο της εννοιολογικής σύμμειξης στη μελωδική εναρμόνιση. Περιγράφονται πρότυπα για τη στατιστική εκμάθηση των εννοιών της αρμονίας (τύποι συγχορδιών και μεταβάσεις, πτώσεις και voice leading) από μουσικά κομμάτια που προέρχονται από διαφορετικά είδη (με τονικά, τροπικά, τζαζ, οκτατονικά, ατονικά ή παραδοσιακά αρμονικά ιδιώματα). Στη συνέχεια παρουσιάζεται ένας υπολογιστικός απολογισμός της επινόησης νέων εννοιών μέσω εννοιολογικής σύμμειξης, που αποδίδει πρωτότυπους συνδυασμένους αρμονικούς χώρους. Ο βοηθός μελωδικής εναρμόνισης CHAMELEON (σε νέα online έκδοση) παράγει πρωτότυπες εναρμονίσεις σε ποικίλα μουσικά ιδιώματα για τις δοθείσες μελωδίες και επίσης συνδυάζει διαφορετικούς αρμονικούς χώρους που δημιουργούν νέα «απροσδόκητα» αποτελέσματα. Θα προσφερθούν πολλά μουσικά παραδείγματα που απεικονίζουν τη δημιουργική δυναμική του συστήματος. Τέτοιες πολύπλοκες μεθοδολογίες σύμμειξης μπορούν να ενσωματωθούν σε συστήματα διαδραστικού αυτοσχεδιασμού, επιτρέποντας τη δημιουργία και εξερεύνηση νέων μουσικών χώρων (παρακάμπτοντας την απλή μίμηση).

«Κάνε τον υπολογισμό: Μουσική δημιουργικότητα και αυτοσχεδιασμός υπό το φάσμα της Πληροφορικής»

Μάξιμος Καλιακάτσος-Παπακώστας (Ιόνιο Πανεπιστήμιο)

Οι μουσικές παρτιτούρες περιλαμβάνουν πληροφορίες που είναι κατά βάση επαρκείς για την αναπαραγωγή ενός μουσικού έργου ή την ερμηνεία ενός αυτοσχεδιαστή. Αυτές οι πληροφορίες μπορούν να θεωρηθούν «χαμηλού επιπέδου» αν δεν ληφθούν υπόψη οι πληροφορίες που αφορούν το micro-timing, τη χροιά ή το ύφος. Οι δομές υψηλού επιπέδου αναδύονται μέσα από μοτίβα που συνδυάζουν χαρακτηριστικά χαμηλού επιπέδου: οι πτώσεις, η αρμονία και ο ρυθμός, μεταξύ άλλων, είναι μορφώματα υψηλότερου επιπέδου που βασίζονται σε λεπτούς συνδυασμούς στοιχείων χαμηλού επιπέδου. Οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να εντοπίζουν σιωπηρά τέτοιες δομές και να τις χρησιμοποιούν όταν ακούν και συνθέτουν μουσική ή όταν αυτοσχεδιάζουν – σε ποιο βαθμό όμως μπορούν να διαμορφωθούν αλγοριθμικά αυτές οι ανθρώπινες γνωστικές διαδικασίες; Σε τι θα χρησίμευε μια τέτοιου είδους μοντελοποίηση; Αυτή η διάλεξη παρουσιάζει το πρόβλημα της αλγοριθμικής μοντελοποίησης της μουσικής αντίληψης και δημιουργικότητας μέσω των μεθόδων της Πληροφορικής. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εξαγωγή προτύπων μέσω της γενίκευσης (ή της μείωσης των πληροφοριών), που σχετίζεται άμεσα με τη στατιστική μάθηση. Προσφέρεται μια διαισθητική παρουσίαση των σχέσεων μεταξύ αυτών των εννοιών και της βαθιάς μάθησης (deep learning) και, τέλος, συζητούνται ανοιχτά κάποιες σκέψεις με το κοινό σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι τελευταίες εξελίξεις στη μηχανική μάθηση (machine learning) μπορούν να είναι πρακτικά χρήσιμες για τον συνθέτη, τον αυτοσχεδιαστή ή τον θαυμαστή της μουσικής.

«Αυτοσχεδιασμοί από παιδιά με τη χρήση τεχνολογιών αντανακλαστικής αλληλεπίδρασης (reflexive interaction) – Υπολογιστική μουσική ανάλυση στο Ευρωπαϊκό Έργο MIROR»

Χριστίνα Αναγνωστοπούλου, Αγγελική Τριανταφυλλάκη, Αντώνης Αλεξάκης (Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών)

Ενώ ο αυτοσχεδιασμός αποτελεί βασική συνιστώσα της μουσικής ανά την ιστορία, η εκδήλωσή του στη δημιουργία μουσικής από παιδιά είναι θέμα αμφιλεγόμενο (Azzara, 2002). Ταυτόχρονα, έρευνες αποκαλύπτουν ότι ο αυτοσχεδιασμός αποτελεί σημαντική πτυχή της μουσικής ανάπτυξης του παιδιού και βασικό πεδίο δημιουργικότητας (Webster, 2002· Ashley, 2009). Όταν τα παιδιά αυτοσχεδιάζουν, ιδιαίτερα σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης, προσπαθούν συνήθως να εκφραστούν χωρίς να ακολουθούν συγκεκριμένους κανόνες. Η δημιουργικότητα λοιπόν μπορεί να προκύψει φυσικά (Koutsoupidou & Hargreaves, 2009). Οι νέες τεχνολογίες μπορούν να υποστηρίξουν αυτή τη φυσική ανάπτυξη των παιδιών και να τα βοηθήσουν να εξελίξουν το δικό τους μουσικό ύφος. Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα MIROR (Musical Interaction Based on Reflection, mirrorproject.eu) βασίστηκε σε μια νέα προσέγγιση σπειροειδούς σχεδίασης που περιλαμβάνει τη σύζευξη των αλληλεπιδράσεων μεταξύ υπολογιστικών και ψυχοπαιδαγωγικών θεμάτων. Το πρόγραμμα εισήγαγε ένα σύστημα αυτοσχεδιασμού που στηρίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη, το MIROR-IMPRO (Pachet et al., 2011), βασισμένο στο πρωτότυπο Continuator (Pachet, 2003). Το πρόγραμμα ενσωμάτωσε διάφορα ψυχολογικά πειράματα, με σκοπό να δοκιμάσει γνωστικές υποθέσεις σχετικά με τη μιμητική συμπεριφορά και τη μαθησιακή αποτελεσματικότητα του συστήματος, και μελέτες επικύρωσης με στόχο την ανάπτυξη του λογισμικού σε συγκεκριμένα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα. Η φιλοσοφία του έργου ήταν να προωθήσει το παράδειγμα αντανακλαστικής αλληλεπίδρασης όχι μόνο στον τομέα της μουσικής μάθησης αλλά γενικότερα ως παράδειγμα για την καθιέρωση της συνέργειας ανάμεσα στη μάθηση και στις γνωστικές λειτουργίες στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασης παιδιών/μηχανών (Addessi κ.ά., 2015).

Η συγκεκριμένη ομιλία ερευνά την υπόθεση ότι η υπολογιστική μουσική ανάλυση μουσικών αυτοσχεδιασμών από παιδιά που χρησιμοποιούν την παραπάνω τεχνολογία για να βρουν κανονικότητες και μοτίβα, μπορεί να αποτελέσει χρήσιμη προσθήκη και πολύτιμο εργαλείο για να καταστεί ακόμα πιο εποικοδομητική η εισχώρηση της τεχνολογίας στην μουσική πρακτική των παιδιών. Από τη μια πλευρά, προσφέρεται στον εκπαιδευτικό ένα εργαλείο διδασκαλίας της μουσικής άρθρωσης και, από την άλλη, το εργαλείο μπορεί να προσφέρει στον μαθητή ένα μέσο που προωθεί ανεξάρτητα τις μουσικές ικανότητές του μέσα από παιγνιώδη αλληλεπίδραση. Για να επιτευχθεί αυτό, χρησιμοποιήθηκαν εξειδικευμένες τεχνικές εξόρυξης δεδομένων και αναπτύχθηκε ένα σύνολο λεξικογραφικών εργαλείων λογισμικού έρευνας για την ανάλυση του μουσικού σώματος κειμένων (corpus) που παράγεται από τους αυτοσχεδιασμούς των παιδιών. Οι ομιλητές παρουσιάζουν μέρος των αποτελεσμάτων τους σχετικά με την ανάλυση των παιδικών αυτοσχεδιασμών και συζητούν τις γενικές εξελίξεις που πρότεινε το έργο MIROR στον τομέα των παιδικών αυτοσχεδιασμών.

Σώμα και Δράμα

«Kinaesonics: χειροτεχνία και υπερδιαστασιακότητα (σύστημα Bodycoder)»

Mark Bokowiec, Julie Wilson-Bokowiec (University of Huddersfield, Ηνωμένο Βασίλειο)

«Διαδραστικά εργαλεία δράματος»

Γιώργος Πέτρας (Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης), Παναγιώτης Ε. Τσαγκαράκης (ανεξάρτητος μηχανικός ήχου), Αναστασία Γεωργάκη (Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών)

Η χρήση καινοτόμων διαδραστικών τεχνολογιών στις παραστασιακές τέχνες παρέχει δυναμικά εργαλεία για αυτοσχεδιασμό και εκφραστικότητα στον ηθοποιό/μουσικό κατά τη διάρκεια μιας περφόρμανς. Η έρευνα των ομιλητών επικεντρώνεται στην ανάπτυξη διαδραστικών εργαλείων που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της αρχαιοελληνικής δραματουργίας και της προσωδιακής απαγγελίας. Αρχικά οι ομιλητές θα παρουσιάσουν θεωρητικές και πρακτικές πτυχές σχετικά με τη χρήση της φωνής στη δραματική παράσταση. Με ποιον τρόπο χρησιμοποιούνται τα μεμονωμένα στοιχεία της αρχαιοελληνικής προσωδίας και διασκευασμένες αρχαίες μουσικές θεωρίες (όπως η καμπύλη του «λογώδους μέλους» του Αριστόξενου) στη διαδραστική διαδικασία; Επιπλέον, οι ομιλητές θα παρουσιάσουν τεχνικές και πρακτικές πτυχές που αφορούν τη διαδραστική πλατφόρμα, εξηγώντας τομείς όπως οι αισθητήρες, η εξόρυξη δεδομένων, η χαρτογράφηση και ο σχεδιασμός ήχου. Τα διαδραστικά εργαλεία δημιουργήθηκαν για να παρέχουν και να αναπτύσσουν την ικανότητα αυτοσχεδιασμού του ερμηνευτή με δύο τρόπους: τον ηχητικό αυτοσχεδιασμό και τον δομικό αυτοσχεδιασμό. Ο ηχητικός αυτοσχεδιασμός επιτυγχάνεται εστιάζοντας στην επεξεργασία της φωνής και του ήχου, όπου ο ερμηνευτής χειρίζεται το ηχητικό αποτέλεσμα για να ενισχύσει την προσωδιακή διάδραση και τη συναισθηματική σημασία του κειμένου. Ο δομικός αυτοσχεδιασμός επιτρέπει στον ερμηνευτή να μετακινείται ελεύθερα ανάμεσα στις σκηνές, καθώς ελέγχει τις ενδείξεις με χειρονομίες και θέσεις-κλειδιά στον χώρο. Το εργαστήριο περιλαμβάνει μια σύντομη περφόρμανς που παρουσιάζει ζωντανά τη διαδραστική πλατφόρμα. Επιδιώκει να δείξει πώς συγχωνεύονται οι θεωρητικές, τεχνικές και παραστασιακές πτυχές που επεξηγήθηκαν.

«Συλλογική περφόρμανς και αυτοσχεδιασμός με τη χρήση του CoMo-Elements»

Michelle Agnes Magalhaes (συνθέτρια, IRCAM, Γαλλία), Frédéric Bevilacqua (ερευνητής, IRCAM, Γαλλία)

Χρησιμοποιώντας τη διαδικτυακή εφαρμογή CoMo-Elements, αυτό το εργαστήριο προτείνει μια προσέγγιση συλλογικής περφόρμανς χρησιμοποιώντας κινητά τηλέφωνα, που λειτουργούν ως αισθητήρες κίνησης και διαδραστικά συστήματα ήχου. Κάθε κινητό μπορεί να «παιχτεί» με κινήσεις των χεριών. Η εφαρμογή επιτρέπει στους χρήστες να σχεδιάζουν τις δικές τους κινήσεις και να τις συνδέουν με συγκεκριμένους ήχους. Επιπλέον, όλα τα κινητά τηλέφωνα μπορούν να συγχρονιστούν και να ελέγχονται από απόσταση, επιτρέποντας οι μουσικές δομές είτε να δημιουργούνται και να ερμηνεύονται, είτε να αυτοσχεδιάζονται επιτόπου και συλλογικά. Οι ομιλητές θα παρουσιάσουν το σύστημα CoMo-Elements μαζί με παραδείγματα πιθανών χρήσεών του, επιτρέποντας στους συμμετέχοντες να διερευνήσουν διάφορες δυνατότητες. Το μουσικό υλικό και τα σύντομα μουσικά κομμάτια της Michelle Agnes Magalhaes θα προταθούν στους συμμετέχοντες προς συλλογικό πειραματισμό και συζήτηση.

Bernard Lubat, Sylvain Luc, Marc Chemillier, Gérard Assayag

“Lubax Lux”
Πιάνο, κιθάρα, συστήματα υπολογιστή Omax και DJazz

Ήρθε η ώρα για τον αυτοσχεδιασμό σε στιλ Lubax μεταξύ ανθρώπου και μηχανής, ένα δίδυμο που δημιούργησε ο Bernard Lubat και οι ερευνητές του Ircam/EHESS Gérard Assayag και Marc Chemillier και σήμερα διευρύνεται με τον προσκεκλημένο Sylvain Luc, έναν από τους μεγαλύτερους κιθαρίστες της γενιάς του. Συστήματα υπολογιστή (OMax, DJazz), ικανά να «ακούνε» προσεκτικά, καταγράφουν το αυτοσχεδιαστικό παιχνίδι των μουσικών σε πραγματικό χρόνο, προκειμένου να παράγουν νέους αυτοσχεδιασμούς που συνδυάζουν μιμήσεις και μετασχηματισμούς. Σε άμεση επαφή με τους ανθρώπους ερμηνευτές και ξεκινώντας από το μηδέν, ο υπολογιστής μαθαίνει πώς να παίζει, πραγματοποιώντας σταθερή πρόοδο προς τη μουσική δεξιοτεχνία, αυξάνοντας αδιάλειπτα την ποσότητα των δομημένων πληροφοριών που είναι αποθηκευμένες στη βάση δεδομένων του, ενώ οι άνθρωποι χειριστές εξακολουθούν να ελέγχουν βασικές καθολικές στρατηγικές (πότε να επιλέγουν τη σιωπή, την απόκριση ή την ετεροφωνία, τη λιτότητα ή την πολυπλοκότητα κτλ.)
Bernard Lubat (πιάνο, φωνητικά), Sylvain Luc (κιθάρα), Marc Chemillier (σύστημα υπολογιστή DJazz), Gérard Assayag (σύστημα υπολογιστή OMax)

Lara Morciano

“Philiris”
Πιάνο, καταγραφή κίνησης, μορφοτροπείς και electronics σε πραγματικό χρόνο

Στο έργο “Philiris” η έρευνα βασίζεται στην αντιστοιχία μεταξύ χειρονομίας και χαρακτηριστικών του ηχητικού σήματος, καθώς και στον συγχρονισμό και στην αλληλεπίδραση μεταξύ των κινήσεων των χεριών του ερμηνευτή και των ποικίλων ηχητικών διαδικασιών. Το κομμάτι αποτελείται από διάφορες κινήσεις, καθεμία από τις οποίες θεωρείται ένα ξεχωριστό ηχητικό σύμπαν. Το όνομα του έργου αναφέρεται σε μια οικογένεια πεταλούδων των οποίων οι ελαφρές αέρινες κινήσεις παραπέμπουν στον αέρα που παράγεται από τα δάχτυλα της πιανίστριας. Επίσης, η έννοια της μεταμόρφωσης (από το στάδιο της προνύμφης σε εκείνο της όμορφης πεταλούδας), μέσα από διαφορετικούς μετασχηματισμούς, παραπέμπει στις αλλαγές ηχοχρώματος και ατμόσφαιρας του κομματιού.

Η επικρατούσα ιδέα της αμφισημίας του διπλού αφορά τη συνύπαρξη ενός καλοκουρδισμένου κόσμου με εκείνον ενός εικονικού αντηχητικού οργάνου εντελώς αποσυντονισμένου. Αυτό το εικονικό όργανο χρησιμοποιείται και διαχέεται από τους μορφοτροπείς, οι οποίοι αναδημιουργούν και διαχέουν την ηχητική σύνθεση που ελέγχεται από την καταγραφή κίνησης απευθείας μέσα στο πιάνο. Οι χορδές που παίζονται στον αέρα ενεργοποιούνται από την παρακολούθηση της κίνησης και των δύο χεριών. Οι ακουστικές χορδές του πιάνου δεσμεύονται για να δημιουργήσουν τη σύνθεση σε πραγματικό χρόνο, η οποία παρατείνει τους κουρδισμένους ήχους του οργάνου, δημιουργώντας ταυτόχρονα παλμούς ανάμεσα στις γειτονικές μικροτονικές συχνότητες που παράγει το εικονικό πιάνο. Τα αυτοσχεδιαστικά μέρη, βασισμένα στην εξερεύνηση των ηχοχρωμάτων εντός του ηχείου, παράγουν ασυνήθιστους θορυβώδεις ήχους, οι οποίοι συνδέονται με την ηχητική σύνθεση αλυσιδωτής συνένωσης (concatenative sound synthesis) που ελέγχεται από αισθητήρες, δημιουργώντας μια συνθήκη στην οποία το όργανο και τα ηλεκτρονικά στοιχεία αλληλεξαρτώνται και αλληλεπιδρούν.
Lara Morciano (σύνθεση, πιάνο), José-Miguel Fernandez (προγραμματισμός, live electronics)

George Lewis, Evan Parker, Mari Kimura, Στυλιανός Δήμου, Voyager

“Voyager: Interactive Quintet” (2007/2019)
Τρομπόνι, σαξόφωνα, βιολί, live electronics, διαδραστικός πιανίστας Voyager

Οι ερμηνευτές καλούνται σε έναν ζωντανό, εντελώς αυτοσχεδιαστικό διάλογο με το Voyager, ένα διαδραστικό λογισμικό «εικονικού αυτοσχεδιαστή» που εκτελείται από υπολογιστή και σχεδιάστηκε από τον Lewis, ο οποίος εργάζεται με μουσικούς υπολογιστές ή αλλιώς «δημιουργικές μηχανές» από το 1979. Ο υπολογιστής «ερμηνεύει» σε ένα ακουστικό πιάνο, ελεγχόμενο από λογισμικό, το Yamaha DisklavierTM. Το πρόγραμμα του Lewis χρησιμοποιεί την ανάλυση της ερμηνείας των δύο ανθρώπων μουσικών για να καθοδηγήσει την παραγωγή σύνθετων απαντήσεων, ενώ ταυτόχρονα συγκροτεί τη δική του ανεξάρτητη μουσική συμπεριφορά. Το σύστημα δεν χρειάζεται ανθρώπινες εντολές σε πραγματικό χρόνο για να δημιουργήσει μουσική, αλλά μπορεί να αναλάβει πρωτοβουλίες από μόνο του. Σε αυτή τη συναυλία, η αυτοσχεδιαστική μουσική συνάντηση απεικονίζεται ως ηχητική διαπραγμάτευση μεταξύ μουσικών, μερικοί από τους οποίους δεν είναι άνθρωποι.

Ο φιλόσοφος Arnold I. Davidson έχει αναφερθεί εκτενώς σε σχετικά ζητήματα: «Η ακρόαση της ελεύθερης αυτοσχεδιαστικής μουσικής δεν μπορεί να είναι μια παθητική εμπειρία. Ούτε εμείς ούτε οι μουσικοί γνωρίζουμε τι να περιμένουμε, και οι προγραμματισμένες μας συνήθειες ακρόασης μπορεί να παρεμβαίνουν στην ικανότητά μας να ακούμε και να αποτελούν προκαταλήψεις που περιορίζουν τον χώρο της ελευθερίας μας. Η ευθύνη αρχίζει στην ανταπόκριση, και για να ανταποκριθούμε σ’ αυτή τη μουσική πρέπει να μάθουμε να ακούμε την καταληπτότητά της, να συμμετέχουμε στη συνομιλία της. Η συμμετοχή αυτή απαιτεί συνεχή συνειδητοποίηση, προσοχή, επαγρύπνηση και πρακτικές αυτο-μεταμόρφωσης που είναι απαραίτητες για τη δημιουργία νέων μορφών ελευθερίας. Η ηθική της συγκρότησης του εαυτού και η πολιτική της κοινωνικής αλληλεπίδρασης συναντώνται σε αυτούς τους αυτοσχεδιασμούς. Όταν ένας από τους ερμηνευτές είναι μια δημιουργική μηχανή, όπως συμβαίνει σήμερα, οι συνήθειες και οι προκαταλήψεις μας αμφισβητούνται ακόμα περισσότερο. Εμείς ξέρουμε πώς πρέπει να σκέφτεται μια μηχανή ή πώς πρέπει να ακούγεται, έτσι δεν είναι; Η άποψή μας για την αλληλεπίδραση ανθρώπου/υπολογιστή πολύ συχνά επιβάλλεται από μια ήδη καθορισμένη εικόνα των ορίων του δυνατού και του αδύνατου. Εάν αποσυνδέσουμε τον εαυτό μας από αυτή την προκαθορισμένη εικόνα ώστε να μπορέσουμε να αρχίσουμε να ακούμε, ίσως βιώσουμε αυτές τις δημιουργικές μηχανές ως μηχανές που θέτουν και πυροδοτούν τις προκλήσεις του αυτο-μετασχηματισμού και του κοινωνικού νοήματος από μια άλλη οπτική. Και τότε θα είμαστε σε θέση να συνειδητοποιήσουμε ότι ο πολλαπλασιασμός των προοπτικών σημαίνει και πολλαπλασιασμό των δυνατοτήτων».
George Lewis (τρομπόνι, φορητός υπολογιστής), Evan Parker (σαξόφωνα), Mari Kimura (βιολί/αισθητήρας MUGIC™), Στυλιανός Δήμου (live electronics), Voyager (διαδραστικός πιανίστας-υπολογιστής)

Mari Kimura, Pierre Couprie, Gyorgy Kurtag, Hugues Genevois

“A Close Encounter of the Seventh Kind”
Βιολί, live electronics, HandSonic, Koncertdoboz

Στη μουσικολογία, «στενή επαφή» αποτελεί το συμβάν κατά το οποίο ένα άτομο συναντά ένα άγνωστο μουσικό αντικείμενο. Η συγκεκριμένη ορολογία και το σύστημα ταξινόμησης πίσω από αυτή προτάθηκαν για πρώτη φορά στο βιβλίο ”The CE Experience: A Scientific Inquiry” του κυβερνο-μουσικολόγου Leonid S. Gonionski το 1958. Έχουν προστεθεί κατηγορίες, πέρα από τις αρχικές τρεις του καθηγητή Gonionski, από άλλους ερευνητές και διαδόχους του. Θα μακρηγορούσαμε ωστόσο κουραστικά αν τις περιγράφαμε όλες. Ας πούμε απλά ότι μια «στενή επαφή του έβδομου τύπου» συμβαίνει όταν το κοινό καλείται να παρακολουθήσει τη δημιουργία ενός μουσικού υβριδισμού μεταξύ πραγματικών ανθρώπων με επιστημονικές μεθόδους και τεχνολογικά μέσα.
Mari Kimura (βιολί/αισθητήρας MUGIC™), Pierre Couprie (live electronics), György Kurtág (HandSonic), Hugues Genevois (Koncertdoboz)

Rémi Fox, Jérôme Nika

“C’est pour ça”
Σαξόφωνα και σύστημα υπολογιστή DYCI2

Κατά τη διάρκεια μιας διαδικασίας «ψηφιακής οργανοκατασκευής» (digital lutherie), οι καλλιτεχνικές συνεργασίες είναι αναπόσπαστες από τις τεχνολογικές πτυχές. Έτσι, ο Rémi Fox έχει συμμετάσχει από την αρχή στη δημιουργία του DYCI2. Το όνομα του διδύμου, “C’est pour ça” [Γι’ αυτό ακριβώς], παραπέμπει στις πρώτες μέρες του, όταν οι συναυλίες όφειλαν να είναι διδακτικές και όχι καθαρά δημιουργικές, με σκοπό τη δοκιμή ή την επίδειξη. Αυτή η «ψηφιακή οργανοκατασκευή» έχει πλέον φθάσει σε ένα στάδιο ωρίμανσης επαρκές ώστε να λειτουργήσει ως βάση για μια καθαρά μουσική έρευνα, συνδυάζοντας τη «μετα-σύνθεση» και τον ελεύθερο αυτοσχεδιασμό: συνθέτοντας τις «μουσικές μνήμες» των αυτοσχεδιαστών, τις δομές στις οποίες βασίζονται οι μουσικοί τους λόγοι και τους μηχανισμούς ακρόασης και αντίδρασης, και επιτρέποντας τη δημιουργία της φόρμας μέσω καθαρής αλληλεπίδρασης. Το “C’est pour ça” αναπτύσσει μια ηλεκτρονική αισθητική ενώ ταυτόχρονα επιδιώκει να διατηρήσει τον οργανικό χαρακτήρα των καλούμενων «μνημών» (παραδοσιακές χορωδίες, ομιλούσα φωνή, ερμηνευτικοί τρόποι στο σαξόφωνο).
Rémi Fox (σαξόφωνα, electronics), Jérôme Nika (σύστημα υπολογιστή DYCI2)

Διαβάστε εδώ περισσότερα για τους συμμετέχοντες