Η Στέγη παρουσιάζει δύο νέα έργα της Νικομάχης Καρακωστάνογλου στη γειτονιά του Νέου Κόσμου

Ο «Ρους», στην ψηφιακή του μορφή, είναι συνέχεια ενός υλικού έργου της Καρακωστάνογλου, που χυτεύτηκε από μπρούτζο στο φυσικό του ανάπτυγμα, συνολικού μήκους 18 μέτρων, και το οποίο δεν θα δούμε ποτέ στην υλική του μορφή. Ένας ανυπέρβλητος πολεοδομικός περιορισμός οδήγησε στη μετουσίωση του έργου σε βίντεο. Έτσι, μετά τη δημιουργία του, το γλυπτικό έργο «Δουργούτι» τοποθετήθηκε για μια νύχτα μόνο σε έναν τοίχο-προσομοίωση του τείχους της αρχικής του θέσης και κινηματογραφήθηκε από τον Δημήτρη Πούπαλο, προκειμένου να μετατραπεί σ’ ένα άυλο έργο και να ταξιδέψει στον ρου της ιστορίας. Και κάπως έτσι προέκυψε ο «Ρους». Σε αυτό τον άξονα, το έργο λειτουργεί ως ένας ζωντανός οργανισμός, μια λεπτόρρευστη χυτή μάζα που αναπνέει και πάλλεται, «σβήνει» και «ανάβει» σε χρόνους που κουβαλούν τη μνήμη και το βίωμα. Στη μεταβατικότητα και μετατόπιση που συντροφεύει καλλιτεχνικά αυτό το τρίπτυχο έργων, ο «Ρους» αποτελεί την ατέρμονη ροή της μνήμης ενός τόπου, των ανθρώπων και των αναμνήσεων, ως ένα μεσοδιάστημα πριν από την αναγέννηση και τον μετασχηματισμό. Το ταξίδι του «Ρου» έκανε μια στάση με την προβολή του στο Κάστρο των Ιωαννίνων, στο πλαίσιο της έκθεσης Plásmata ΙΙ, και ολοκληρώθηκε στην Αθήνα όπου βρίσκει πλέον και τη μόνιμη έδρα του.

Ξεκινώντας από το Δουργούτι, η Νικομάχη Καρακωστάνογλου αφηγείται ιστορίες προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, αρχικά το 1914 από την Αρμενία και κατόπιν το 1922 από τη Μικρά Ασία. Στην ταινία του Νίκου Κούνδουρου, «Μαγική Πόλις» (1954), η οποία διαδραματίζεται στη συγκεκριμένη γειτονιά του Νέου Κόσμου που ονομαζόταν τότε Δουργούτι, αποτυπώνεται η αρμονική συμβίωση ως μια ιδιάζουσα κατάσταση: Έλληνες εσωτερικοί μετανάστες και πρόσφυγες συμβιώνουν αρμονικά μαζί με παλιννοστούντες και Αρμένιους. Υπό αυτό το εννοιολογικό πρίσμα, η Καρακωστάνογλου δημιούργησε αρχικά ένα οριζόντιο γλυπτό 18 μέτρων ως μια υγρή, παχύρρευστη μάζα, σαν διαδρομή, που διασχίζει οριζόντια και ενώνει όλα τα βιώματα των ανθρώπων που ρίζωσαν σε αυτή τη γειτονιά και εγκαθίδρυσαν συνθήκες ενότητας και αλληλεγγύης, αφήνοντας το στίγμα τους σαν μια χρυσή γραμμή στον ορίζοντα, αιώνια.

Στο τελικό στάδιο του τρίπτυχου που περιγράφεται, αφού το «Δουργούτι» τεκμηριώνεται ψηφιακά και γίνεται «Ρους», λαμβάνει χώρα η επαναχύτευση στην τρίτη μορφή του: το αρχικό γλυπτό «λιώνει» και μετατρέπεται σε ένα νέο έργο, τη «Σταγόνα της Γνώσης». Με μια ποιητική χειρονομία, η Καρακωστάνογλου μετουσιώνει τρεις διαφορετικές φάσεις μετατόπισης της μνήμης και της ιστορίας του προσφυγικού βιώματος της ελληνικής ταυτότητας σε ένα τελικό γλυπτό που τοποθετείται στα νέα γραφεία της Στέγης. Με τη «Σταγόνα της Γνώσης», σαν ένα δάκρυ που κυλάει ως φόρος τιμής στην ιστορία και το ξερίζωμα μιας χαμένης πατρίδας, η καλλιτέχνιδα επαναδιαπραγματεύεται το παρόν μέσα από το παρελθόν. Το συγκεκριμένο έργο λειτουργεί ως ένα δίπολο: αφενός, της απόσταξης του ιστορικού παρελθόντος ως συνέχεια των γενεών και, αφετέρου, του πολιτιστικού αποτυπώματος που αφήνει το ίδιο το Ίδρυμα στον ελληνικό τόπο – πλούσιο, ανιδιοτελές και συμπεριληπτικό.

Τα δύο έργα, το πολύτιμο «δάκρυ» και ο αεικίνητος «ρους» της Νικομάχης Καρακωστάνογλου, λειτουργούν ως νέα τοπόσημα της πόλης. Η χρυσή γραμμή και η χρυσή σταγόνα της (για να θυμηθούμε και το ομώνυμο βιβλίο του Michel Tournier), με τη «θαυμαστή λάμψη και όψη», κατά έναν τρόπο συνδιαλέγονται και με τις υπόλοιπες εικαστικές παρεμβάσεις της Στέγης στην Αθήνα: το λιτό «Φιλί» του Ηλία Παπαηλιάκη στην πλατεία Αυδή, το νέον «Φυλαχτό» του Άγγελου Πλέσσα στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, το «Κύμα/Γνέψιμο» της Σοφίας Στεβή στην πλατεία Μαβίλη και τη φάνκι «Αθηνά» του Αριστείδη Λάππα στην Ομόνοια.