Ryan Ferko: Εκεί όπου το γυαλί μπορεί να αντανακλά μια σφαίρα

Στις περισσότερες ελεγχόμενες τουριστικές τοποθεσίες, είτε πρόκειται για υπαίθριους χώρους είτε για μουσεία, το τρίποδο είναι πάντοτε το αντικείμενο που διαχωρίζει τους δύο πόλους: του τουρίστα και του «επαγγελματία». Αυτό μοιάζει επίσης να υποδηλώνει μια υποτιθέμενη διαφορά στον τρόπο που θα κοίταζε ένας τουρίστας και θα έβλεπε τα πράγματα στο μέρος που επισκέπτεται, σε σύγκριση με ένα άτομο με τρίποδο. Ωστόσο, αφού κανείς πληρώσει το εισιτήριο εισόδου σε αυτούς τους ιστορικούς χώρους, μπορεί να τραβήξει απεριόριστες φωτογραφίες – υπό την προϋπόθεση πάντα ότι λειτουργεί με την ταυτότητα του τουρίστα. Αυτή η ταυτότητα συνεπάγεται ένα επίπεδο παθητικότητας – μια ταύτιση με την επίσημη αφήγηση της τοποθεσίας, την οποία οι εικόνες που δημιουργεί ο τουρίστας θα διαιωνίσουν και θα διαδώσουν.

Στο μεταξύ, εικάζεται ότι ο «επαγγελματίας» έχει άλλα κίνητρα. Το τρίποδο μπορεί να τον αποσυνδέσει από την εικόνα, αφαιρώντας τη χειροκίνητη κίνηση ενός βίντεο ή την ασταθή γραμμή του ορίζοντα σε μια φωτογραφία. Πιθανώς αυτό γίνεται για να βγάλει χρήματα από την εικόνα που παρήγαγε ή για να κοιτάξει σε μεγαλύτερο βάθος από αυτό των πληροφοριών ενός τουριστικού οδηγού, οπότε υπάρχει κάποιος έλεγχος ή ρύθμιση που συνδέεται με αυτές τις προθέσεις.

Παρά τη συνεχιζόμενη αβεβαιότητα που περιβάλλει τον τουρισμό στη διάρκεια μιας πανδημίας, πρόσφατα είδαμε μια προώθηση της «επιστροφής στα ταξίδια». Εν μέσω αυτής της αλλαγής, ο Ryan Ferko θα συνεχίσει στην Aθήνα ένα μακρόπνοο πρότζεκτ στο οποίο εστιάζει στη διάδοση και τη δημιουργία τουριστικών εικόνων προκειμένου να κατανοήσει καλύτερα τι επιτρέπουν και τι αποκρύπτουν αυτές οι εικόνες.

~~

Έθεσα έναν κανόνα από την πρώτη στιγμή που έφτασα στην Αθήνα: να μην δημιουργήσω νέες εικόνες. Ή, τουλάχιστον, ήθελα να βάλω τον εαυτό μου υπό πίεση, να αντισταθώ στις εικόνες που μπορεί να μου προσφέρονταν και να επιβάλλω κάτι άλλο. Όρισα μια ρουτίνα: κάθε μέρα θα ακολουθούσα μια διαφορετική διαδρομή προς τον χώρο του Onassis AiR. Μόλις έφτανα, καθόμουν και έγραφα αδιάκοπα και αδιαμεσολάβητα τις σκέψεις που μου έρχονταν, γεμίζοντας σελίδες και σελίδες. Έγραφα για την Αθήνα. Για την Ευρώπη. Για τη βία της ζώνης Σένγκεν. Για τη Μεσόγειο. Είχα προσηλωθεί στον Νέο Κόσμο, στον νέο κόσμο και στον θάνατο της βασίλισσας Ελισάβετ Β΄. Στον αποκαλούμενο Καναδά, στην εποικιστική αποικιοκρατία, στην ιδέα του να είναι κάτι αρχαίο και στην ιδέα των απαρχών του πολιτισμού. Έγραφα για την επιθυμία, για τη μοναξιά. Για τον τουρισμό και τους καλλιτέχνες ως τουρίστες. Για τον Λέοναρντ Κοέν που αγόρασε ένα σπίτι στην Ύδρα με μια καλλιτεχνική επιχορήγηση και για προγράμματα καλλιτεχνικής φιλοξενίας και start-ups τεχνολογίας.

Μετέφερα αυτό το καθημερινό γράψιμο στο στούντιο χορού, μαζί με μια επιλογή άλλων κειμένων. Στη μέση του στούντιο τοποθέτησα μια Owl 360 Meeting Camera – μια συσκευή που αγοράστηκε από το Onassis AiR για να χρησιμοποιείται σε τηλεδιασκέψεις. Η κάμερα διαθέτει μια συστοιχία μικροφώνων και μια κάμερα 360 μοιρών που ενεργοποιείται με την κίνηση για να ακολουθεί αυτόματα τον ήχο και τη θέση οποιουδήποτε κάθεται γύρω της, εκτελώντας αδέξιες περιστροφές και ζουμ στο περιβάλλον. Στο στούντιο χορού με τους καθρέφτες να καλύπτουν όλους τους τοίχους διάβαζα αδιάσπαστα τα καθημερινά μου γραπτά, καθώς η Owl 360 παρακολουθούσε συγχυσμένα την κίνησή μου, κάποιες φορές γυρνώντας απότομα σε ένα άτομο που περνούσε από το παράθυρο και μετά πηδώντας πίσω στο σώμα μου, μετά στην αντανάκλασή μου στον καθρέφτη, μετά πίσω σε ένα αυτοκίνητο και ούτω καθεξής: δράση και κοινοτοπία.

Εξακολουθούσα να γράφω και να βιντεοσκοπώ τον εαυτό μου να διαβάζει. Ύστερα επεξεργαζόμουν αυτά τα βίντεο, κάπως διαισθητικά, ακολουθώντας τα σημεία που μου φαίνονταν ενδιαφέροντα, ίσως όταν η κάμερα εστίαζε σε ένα δέντρο έξω στον άνεμο ή όταν έβγαινα από το δωμάτιο. Άλλες φορές υπήρχε μουσική ή ήχοι περιβάλλοντος. Συνέχισα αυτή τη διαδικασία κυκλικά: μόνταρα τα βίντεο, που παρήγαγαν μια επεξεργασμένη εκδοχή της γραφής, που διαβαζόταν ως voiceover.

Μετά άρχισα να παραβιάζω τους κανόνες μου. Άρχισα να αναζητώ τοποθεσίες στην πόλη για να εξελίξω το έργο. Μου άρεσε να είμαι συνδεδεμένος με την κάμερα Owl, που έπρεπε να είναι στην πρίζα για να λειτουργήσει. Άρχισα να χρησιμοποιώ μακριά καλώδια επέκτασης για να μπορώ να φτάσω σε διαφορετικές τοποθεσίες. Ανέβηκα στην ταράτσα όπου έμενα στο Γκύζη και συνέχισα να διαβάζω, να κινηματογραφώ ηλιοβασιλέματα, την πόλη, πάντα χωρίς να ελέγχω ο ίδιος την κάμερα. Μια ατομική εκπομπή, μια παράσταση για την Owl, την κουκουβάγια.

Προς το τέλος της παραμονής μου στην Αθήνα, τοποθέτησα μια τηλεόραση στο κέντρο του στούντιο χορού, που έπαιζε σε επανάληψη ένα μονταρισμένο βίντεο από την κάμερα Owl. Στους καθρέφτες που περιβάλλουν το στούντιο κόλλησα φωτοτυπίες του κινητού μου, εμφανίζοντας τη μεταγραφή των κειμένων που διάβαζα στο βίντεο. Μέσα από μια ερμητική διαδικασία μοντάζ, μετέτρεψα μια εντατική φάση αναστοχασμού, γραφής και έρευνας σε αντίστροφη αντανάκλαση – το κείμενο διαβαζόταν ως υπότιτλος στο βίντεο και το βίντεο προβαλλόταν ταυτόχρονα στους καθρέφτες. Ήμουν πολύ ικανοποιημένος με αυτή τη συσσωρευτική συσχέτιση και τη διαδικασία. Είχα ένα ημιτελές έργο βίντεο και ένα ημιτελές κείμενο, τα οποία συνεχίσω να διευρύνω μέσα από αυτή την ιδιοτοπική διαδικασία γραφής-κινηματογράφησης-περφόρμανς για μια αυτοματοποιημένη κάμερα.

Στο τέλος της παραμονής μου κάποιος που συνάντησα στο Open Day μου είπε ότι το έργο μου ήταν όμορφο αλλά και ψυχρό, μοναχικό. Κατά κύριο λόγο συμφώνησα. Η δημιουργία εικόνων είναι κάτι που κάνω συχνά σε συνεργασία, πολλές φορές πολύ ενσώματη. Το γράψιμο είναι κάτι που πάντα έκανα παράλληλα αλλά ξεχωριστά. Εδώ ήθελα να πειραματιστώ με το να μεταφέρω τα ανεξέλεγκτα, σωματικά στοιχεία της δημιουργίας εικόνων στη διαδικασία της γραφής μου και της επεξεργασίας της. Αντιστεκόμενος στις εικόνες και αντ’ αυτού στοχαζόμενος με τις λέξεις σε αυτόν τον κύκλο ανατροφοδότησης, ανακάλυψα νέες στιγμές όπου η γραφή μετατρεπόταν σε κάτι που δεν είχα υπό τον έλεγχό μου, το οποίο στη συνέχεια καταγραφόταν σε ένα άλλο είδος μορφής.

Λίγο πριν φύγω από την Αθήνα το κινητό μου σταμάτησε να λειτουργεί, αφού βράχηκε τις ελεύθερες μέρες που πέρασα στη θάλασσα και στα βράχια στα Λιμανάκια. Στο μέρος που το πήγα για επισκευή μού είπαν ότι ο σκληρός δίσκος είχε καταστραφεί και δεν μπορούσε να ανακτηθεί τίποτα. Και έτσι έφυγα από την Αθήνα τηρώντας τον κανόνα μου, όπου κάθε εικόνα που τελικά έβγαλα με το κινητό μου χάθηκε εντελώς, μαζί με όλα τα αρχεία, τα γραπτά, τους χάρτες και τις σημειώσεις που είχα συγκεντρώσει. Και έτσι μου έμειναν μόνο οι φωτοτυπίες των κειμένων του κινητού μου και τα βίντεο με εμένα να διαβάζω αυτά τα κείμενα: ένας παραμορφωμένος τουρισμός, ένα ημερολόγιο που καταρρέει, καρτ ποστάλ από τον Νέο Κόσμο, γυαλί που αντανακλά μια σφαίρα.