Latent Community: ΑΒΑΤΟ

Το ΑΒΑΤΟ είναι ένα εν εξελίξει διεπιστημονικό ερευνητικό πρόγραμμα που ξεκίνησε το 2019 από τους εικαστικούς καλλιτέχνες και σκηνοθέτες Latent Community (Σωτήρη Τσίγκανο & Ιώνιαν Μπισάι). Το έργο αυτό μελετά τις πραγματικές και φανταστικές διαδρομές που έχουν διαμορφώσει το Άβατο, μια απομονωμένη πόλη στην περιφερειακή ενότητα της Ξάνθης, όπου ζει μια μαύρη κοινότητα εδώ και αιώνες. Η ιστορία του Αβάτου είναι συνυφασμένη με τις πολύπλοκες πρακτικές του οθωμανικού δουλεμπορίου, με τον αναγκαστικό εκτοπισμό τα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθώς και με τη δυτική και μη δυτική αποικιοκρατία. Επιχειρώντας μια σε βάθος διερεύνηση του πολιτισμικού ανήκειν, της ιστορικής ιδιοκτησίας και της φυλετικής δικαιοσύνης, το πρότζεκτ αποκαλύπτει τις αποσιωπημένες αφηγήσεις της περιθωριοποιημένης κοινότητας του Αβάτου.

Άβατο, που κυριολεκτικά σημαίνει «απάτητη ή απαγορευμένη περιοχή», είναι το όνομα μιας απομακρυσμένης ελληνικής πόλης στην οποία κατοικεί εδώ πάνω από δύο αιώνες μια κατά βάση μουσουλμανική κοινότητα αφρικανικής καταγωγής. Η κοινότητα αποτελείται από τους/τις απογόνους όσων μετακινήθηκαν βίαια κατά τη διάρκεια του οθωμανικού δουλεμπορίου, γεγονός που καθιστά δύσκολο τον εντοπισμό της καταγωγής τους, λόγω αυτών των ιστορικών αναταραχών. Παρά το γεγονός ότι είναι Έλληνες/Ελληνίδες πολίτες, η κοινότητα που ζει σε αυτή την παραμεθόρια περιοχή παραμένει μη αναγνωρισμένη από το κράτος, φέρνοντας έτσι στο προσκήνιο ευρύτερα ζητήματα κοινωνικής περιθωριοποίησης και πολιτισμικής διαγραφής.

Το ΑΒΑΤΟ χρησιμοποιεί την κινούμενη εικόνα ως σχεσιακό εργαλείο για να εμβαθύνει στις μικροϊστορίες της κοινότητας, ενώ παράλληλα διερευνά την ηθική της αναπαράστασης. Το πρότζεκτ μελετά το Άβατο μέσα από την χαμένη ιστορία του, τα αφηγηματικά κενά και τα αρχεία, εξετάζοντας τη διασταύρωση των φυλετικών, ταξικών και πολιτισμικών ταυτοτήτων στο πλαίσιο του οθωμανικού δουλεμπορίου και της σύγχρονης Ευρώπης. Οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν ως φακό προσωπικές εμπειρίες και ιστορίες, αντιπαραθέτοντας την προσωπική και την πολιτική σφαίρα στη λεπτή ισορροπία μεταξύ μυθοπλασίας και μη μυθοπλασίας.

Το Onassis AiR παρείχε έναν χώρο διαλόγου και κριτικού αναστοχασμού σχετικά με τις αφηγηματικές στρατηγικές, συμπληρώνοντας τα κομμάτια που λείπουν από την ιστορία του Αβάτου. Καθ’ όλη τη διάρκεια του πρότζεκτ, οι καλλιτέχνες καταπιάστηκαν με τις ηθικές διαστάσεις της αναπαράστασης, διερωτώμενοι πώς οι κινηματογραφικές πρακτικές θα μπορούσαν να θέσουν υπό αμφισβήτηση κυρίαρχες αντιλήψεις για τις περιθωριοποιημένες κοινότητες. Χάρη στο Tailor-made Residency, οι καλλιτέχνες μπόρεσαν να επεκτείνουν την έρευνα πεδίου τους επιστρέφοντας σε αυτό το απομακρυσμένο μέρος, προκειμένου να ξανασυναντηθούν με την κοινότητα του Αβάτου και να παράξουν μαζί της νέο πρωτότυπο υλικό. Από την έρευνα προέκυψε ένα πειραματικό οπτικό ημερολόγιο, το οποίο παρουσιάστηκε μέσα από μια σειρά φωτογραφιών και μια πειραματική ταινία, που λειτούργησαν ως σημειώσεις πεδίου. Αυτή η πολυφωνική αφήγηση αποτυπώνει την ουσία της καθημερινής ζωής στο Άβατο, τονίζοντας τον επείγοντα χαρακτήρα της έρευνας και πυροδοτώντας διαλόγους σχετικά με τον ρόλο της τέχνης στην εμπλοκή της κοινότητας. Εμβαθύνοντας στην ιστορία της κοινότητας του Αβάτου, το πρότζεκτ όχι μόνο αναδεικνύει τον αγώνα της κοινότητας για αναγνώριση, αλλά υπογραμμίζει και ευρύτερα ζητήματα πολιτισμικής διαγραφής, φυλετικής αδικίας και αργής κρατικής βίας.