FFF5 | Kader Attia: «Οι κληρονομιές του σώματος, Μέρος Α’»

Η ταινία-δοκίμιο του Καντέρ Ατιά, με τίτλο "The Body’s Legacies Pt1: The Objects" (Οι κληρονομιές του σώματος, Μέρος Α’: Τα αντικείμενα) αποτελεί μέρος μιας τριλογίας που εξετάζει το αποικιοκρατούμενο σώμα. Το πρώτο μέρος της τριλογίας ασχολείται με την αποκατάσταση αντικειμένων που υφάρπαξαν από μη-Δυτικές κοινωνίες οι αποικιοκρατικές δυνάμεις ή οι ιεραπόστολοι και τα μετέφεραν σε Δυτικές χώρες. Στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, τα αντικείμενα αυτά κατέληξαν σε ιδιωτικές και κρατικές συλλογές και παρουσιάζονται έκτοτε μέσα από μια απλώς Δυτική επιστημονική προοπτική: έχουν υποστεί εθνολογικοποίηση. Αφού κατηγοριοποιήθηκαν ως εθνολογικά αντικείμενα, τους αφαιρέθηκε η αρχική τους σημασία και πάγωσαν στον χρόνο, ανεξαρτήτως εάν ο αρχικός σκοπός τους περιλάμβανε τη φθορά ή, ακόμα, και την καταστροφή τους. Ενώ η πραγματική τους λειτουργία αγνοείται στις περισσότερες περιπτώσεις, τα αντικείμενα αυτά έχουν αποκτήσει μια νέα ταυτότητα: έχουν καταστεί ακρογωνιαίοι λίθοι της αρχαιολογίας, της ιστορίας της τέχνης και της εθνολογίας και πλέον αποτελούν μάρτυρες στην ιστορία των Δυτικών επιστημών και ανθρωπιστικών σπουδών. Όπως οι αποικιοκρατούμενοι λαοί και οι μετανάστες, έτσι κι αυτά έχουν πλέον δύο ταυτότητες – περίπου με τον ίδιο τρόπο που τα αρχαιολογικά ευρήματα από την αρχαία Ελλάδα έχουν γίνει μέρος της ιστορίας της Κλασικιστικής τέχνης στις χώρες εκείνες που τα μετέφεραν οι αρχαιοδίφες του 18ου αιώνα.

Η ταινία του Καντέρ Ατιά περιλαμβάνει συνεντεύξεις με ειδικούς στην κληρονομιά της αποικιοκρατίας και στην υφαρπαγή και αποκατάσταση παραδοσιακών αντικειμένων, τόσο από την Αφρική όσο και από τη Βόρεια Αμερική. Αν και δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση για τεκμηρίωση ή ιστορική έρευνα, το έργο του αποκαλύπτει διακριτικά τις ψυχολογικές επιπτώσεις που είχαν αυτές οι πράξεις υφαρπαγής στα άτομα και τις κοινωνίες, ενώ γίνεται σαφές ότι η παρατεταμένη παραμέληση του ζητήματος πρέπει να εκληφθεί από τις κοινωνίες που το υπέστησαν ως μια συνεχιζόμενη αδικία. Η ταινία, όμως, θέτει και ένα ερώτημα για τις αντίστοιχες επιπτώσεις στις Δυτικές κοινωνίες: όταν τα αντικείμενα αυτά εισήλθαν στον φυσικό χώρο των Δυτικών μουσείων, επηρέασαν συγχρόνως τον Δυτικό νου, και ιδιαίτερα τον νου καλλιτεχνών και λογοτεχνών· αυτοί διαμόρφωσαν την ιδέα μας για τη Νεωτερικότητα – και για εμάς τους ίδιους ως μεταμοντέρνους.

Στις 11 Μαΐου μετά την προβολή της ταινίας, θα ακολουθήσει συζήτηση με τίτλο «Η ανάκτηση των λειψάνων». Πέντε ερευνητές από τα πεδία της ανθρωπολογίας, της μουσειολογίας, της αρχαιολογίας και της τέχνης συνομιλούν με τον καλλιτέχνη για τα παραπάνω ζητήματα και εστιάζουν σε θέματα, όπως: α) η εμπλοκή της ανθρωπολογίας, της αρχαιολογίας και της τέχνης σε αποικιακά προγράμματα και το αναστοχαστικό ενδιαφέρον που έχουν εκδηλώσει οι τρεις αυτοί κλάδοι για τα συγκεκριμένα ζητήματα· β) η σχέση μεταξύ Ιστορίας και ιστοριών· γ) ο βαθμός στον οποίο η συγκεκριμένη περίπτωση της Ελλάδας μπορεί να αφορά σε συζητήσεις όπως οι παραπάνω, που σχετίζονται με τη (μετα)αποικιοκρατία και τις αξιώσεις επαναπατρισμού· δ) ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει η σύγχρονη τέχνη, όχι μόνο στον στοχασμό, αλλά και στη δράση τέτοιων αξιώσεων.