Έγκλημα και Τιμωρία: Αθήνα | Βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

Τη στιγμή της πράξης ή τη στιγμή που το συλλαμβάνει ο δράστης στο μυαλό του; Πώς προσδιορίζεται χρονικά η μετάβαση από τη νομιμότητα στην παρανομία; Και ποια η τιμωρία της…; Ηθικά, κοινωνιολογικά και φιλοσοφικά ερωτήματα επιχειρεί να διερευνήσει η Ομάδα Cartel μέσα από μια νέα διασκευή του εμβληματικού μυθιστορήματος του 1866, φέρνοντας την ιστορία, με τη μέθοδο της γραμμικής αφήγησης, στο τώρα, στους δρόμους και τις γειτονιές της Αθήνας.

Τι σημαίνει άραγε, εν έτει 2023, η αυτοδικία που διαπράττει ο νεαρός φοιτητής της Νομικής Ροντιόν Ρομάνοβιτς Ρασκόλνικοβ, όταν παίρνει τον νόμο στα χέρια του και δολοφονεί την Αλιόνα Ιβάνοβνα, μια γριά τοκογλύφο; Πόσο επίκαιρο παραμένει στις μέρες μας το αριστούργημα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι; Και ποιες αναγωγές μπορούν να γίνουν στο σήμερα;

Το «Έγκλημα και Τιμωρία: Αθήνα» έρχεται με έναν θίασο 20 ηθοποιών να αφηγηθεί μια «νέα» ιστορία, ενός «νέου» Ρασκόλνικοβ, ερμηνευμένου από τον Θοδωρή Σκυφτούλη, με τρόπο ακραία ρεαλιστικό υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Βασίλη Μπισμπίκη. Την ελεύθερη μεταγραφή του έργου συνυπογράφουν ο σκηνοθέτης και ο Γιάννης Μελιτόπουλος.

Ο κόσμος του Ντοστογιέφσκι συναντά επί σκηνής τον σύγχρονο Δυτικό κόσμο, σε μια χρονική συγκυρία κατά την οποία ο δεύτερος μοιάζει να μεταβάλλεται δραματικά και να οδηγείται νομοτελειακά σε μια άλλη –καλύτερη ή χειρότερη, κανείς δεν ξέρει ακόμα– εκδοχή του.

Όποια κι αν είναι η επόμενη εκδοχή του, όμως, τα ερωτήματα αυτά θα παραμείνουν ζωντανά και επίκαιρα. Γιατί είναι άμεσα συνυφασμένα με την ανθρώπινη φύση. Και οι διαφορετικές κατά περιόδους απαντήσεις σε αυτά τροφοδοτούν –ίσως– και τις όποιες αλλαγές, προς το καλύτερο ή το χειρότερο.

«Για τον Ντοστογέφσκι, ο εγκληματίας φαντάζει σχεδόν σαν σωτήρας που επωμίζεται το φορτίο της ενοχής, το οποίο θα έπρεπε διαφορετικά να φέρουν οι άλλοι. Δεν χρειάζεται πλέον να διαπράξουμε φόνο αφού τον έχει ήδη διαπράξει εκείνος, αλλά του οφείλουμε ευγνωμοσύνη γι’ αυτό, αλλιώς θα έπρεπε να τον διαπράξουμε οι ίδιοι».

– Σίγκμουντ Φρόυντ

(Απόσπασμα από το δοκίμιο «Ο Ντοστογέφσκι και η Πατροκτονία», Σίγκμουντ Φρόιντ, μτφρ: Γιάννης Καλιφατίδης, Ηλιάνα Αγγελή, εκδ. Πατάκη, 2014)

• Η συνεργασία Onassis Culture και Βασίλη Μπισμπίκη ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2020, όταν το Ίδρυμα Ωνάση μεταμόρφωσε το πρώην εργοστάσιο πλαστικών της εταιρίας KOCH σε έναν απρόσμενο χώρο για καλλιτεχνικό πειραματισμό και εξερεύνηση. Πρόκειται για ένα τεράστιο βιομηχανικό κτίριο σε μια αχαρτογράφητη περιοχή του Ρέντη, ανάμεσα σε εργατικές πολυκατοικίες, χωματόδρομους και μάντρες υλικών. Ο Βασίλης Μπισμπίκης και η Ομάδα Cartel ήταν από τους πρώτους «κατοίκους» του εργοστασίου, πραγματοποιώντας εκεί τις πρόβες και τις παραστάσεις των έργων «Άνθρωποι και Ποντίκια», «Άρης» και «Κόκκινα Φανάρια».
• Περισσότεροι από 25.000 θεατές παρακολούθησαν από το φθινόπωρο του 2018 την παράσταση «Άνθρωποι και Ποντίκια», το διασκευασμένο από την Ομάδα Cartel έργο του John Steinbeck, σε σκηνοθεσία Βασίλη Μπισμπίκη. Η παράσταση προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση, απέσπασε διθυραμβικές κριτικές και πυροδότησε συζητήσεις για τον σημερινό ρόλο του θεάτρου και τη μετεξέλιξή του σε κοινωνικό εργαλείο και τρόπο δράσης.
• Το «Άνθρωποι και Ποντίκια», με συμπαραγωγό το Onassis Culture, κινηματογραφήθηκε και παρουσιάστηκε διαδικτυακά, προτείνοντας μια διαφορετική προσέγγιση στην έννοια της μαγνητοσκοπημένης εκδοχής μιας θεατρικής παράστασης. Με αφετηρία τον απόλυτο σεβασμό στην ανάγκη του θεατή να βιώσει έστω και έμμεσα τη θεατρική εμπειρία, το ακραία ρεαλιστικό θέατρο του Βασίλη Μπισμπίκη και της Ομάδας Cartel συνάντησε τους κώδικες του κινηματογράφου μέσα από το βλέμμα του διευθυντή φωτογραφίας Δημήτρη Κατσαΐτη.
• Η εργογραφία του Ντοστογιέφσκι έχει πυροδοτήσει δύο ακόμα μεγάλες παραγωγές στη Στέγη. Ήταν το 2016 όταν ο Konstantin Bogomolov, στο αθηναϊκό ντεμπούτο του, προκαλούσε κύματα ενθουσιασμού με την πεντάωρη εκδοχή του πάνω στους «Αδερφούς Καραμαζόφ». Έναν χρόνο αργότερα, ο ριζοσπαστικός Ρώσος θα επέστρεφε στη Στέγη, αυτή τη φορά για να σκηνοθετήσει μια ομάδα δέκα Ελλήνων ηθοποιών στο πολιτικό έπος των «Δαιμονισμένων».