Borderline Festival 2019 | Ημέρα 4

"Murmur": Εγκατάσταση της Maia Urstad (NO)

Στέγη Ιδρύματος Ωνάση | Φουαγιέ 4ου ορόφου
Δωρεάν

"Spire": The Eternal Chord (UK), Charles Matthews (UK), Claire M. Singer (UK), Sohrab (IR)

Γερμανική Ευαγγελική Εκκλησία
Δωρεάν | Η διανομή των δελτίων εισόδου ξεκινά 1 ώρα πριν την εκδήλωση

Η Γερμανική Ευαγγελική Εκκλησία δεν είναι προσβάσιμη σε αμαξίδια ΑμεΑ.

cORNIzA (GR) live AV ft. All Matters (GR)
Two or the Dragon (LB)
Jérôme Noetinger (FR) & Robert Piotrowicz (PL) & Anna Zaradny (PL)
Aïsha Devi (CH/NP) live AV ft. Emile Barret (FR)

Ρομάντσο | 5 — 10 €

"Murmur": Εγκατάσταση της Maia Urstad (NO)

Radio FM 88.1-107: Καταγράφοντας τα ραδιοκύματα των FM, Τρίτη 19.02.2019, Μπέργκεν, Νορβηγία.

Στη νέα εγκατάσταση της Maia Urstad, φορητά ραδιόφωνα κρέμονται από σύρματα μπροστά στις βιτρίνες του εκθεσιακού χώρου της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Τα ραδιόφωνα αναπαριστούν τη συνεχή ταλάντωση της ημιτονοειδούς κυματομορφής. Μια σύνθεση από ήπιο λευκό θόρυβο –ο οποίος συχνά συσχετίζεται με τις ραδιοφωνικές παρεμβολές– αναμεταδίδεται μέσω πολλαπλών πομπών των FM: ένα ηχητικό κύμα που μετακινείται από ραδιόφωνο σε ραδιόφωνο μέσα στην εγκατάσταση.

Η καλλιτέχνις του ήχου Μάια Ούρσταντ έχει χρησιμοποιήσει το ραδιόφωνο ως ακουστική πηγή και αισθητικό μέσο σε πολλές από τις εγκαταστάσεις της. Η δουλειά της συχνά διερωτάται πώς επικοινωνούμε, τι χρησιμοποιουμε και τι απορρίπτουμε από τους ήχους που ακούμε καθημερινά. Το Murmur εξετάζει τα ηχοτοπία της ιστορίας μας που οδεύουν προς εξαφάνιση. Το 2017, το εθνικό νορβηγικό ραδιοφωνικό δίκτυο και άλλοι σταθμοί άφησαν την μπάντα των FM για να μεταφερθούν στο DAB+. Η ποικιλία των προγραμμάτων περιορίζεται σε λίγους τοπικούς σταθμούς και η μπάντα των FM εμφανίζεται ως μέσο-φάντασμα που φιλοξενεί απομεινάρια εκπομπών, παρεμβολών και κενά σημεία.

Καθώς νέα τεχνολογικά επιτεύγματα κατακλύζουν την αγορά, τα ηχοτοπία μας αλλάζουν χαρακτήρα. Οι κλασικοί ραδιοφωνικοί ήχοι εξαφανίζονται, συχνά χωρίς να το γνωρίζουμε, ενώ νέοι ήχοι μπαίνουν στο σκηνικό. Το "Μurmur" μάς προσκαλεί να διατηρήσουμε μια περιέργεια για όσα μένουν πίσω, για ό,τι μπορεί αλλιώς να ξεχάσουμε ή να αφήσουμε να γλιστρήσει από το συνειδητό μας. Η εγκατάσταση είναι μια ωδή στους ήχους που βρίσκονται στο σύνορο ανάμεσα στο έντονο παρόν και στο οριστικά ξεπερασμένο.

Η εγκατάσταση “Murmur” της Maia Urstad (NO) έγινε με την στήριξη του BEK (Bergen Centre for Electronic Arts)

Spire: Το εκκλησιαστικό όργανο – Ο αυτοκράτορας των μουσικών οργάνων

Το πρότζεκτ Spire αποτελεί μια σειρά συναυλιών και δισκογραφικών κυκλοφοριών με σημεία αναφοράς το εκκλησιαστικό όργανο και τη σύγχρονη μουσική. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία του Mike Harding, παραγωγού και εκδότη της δισκογραφικής Touch, και του οργανίστα Charles Matthews. Στο πρόγραμμα που έχουν ετοιμάσει ειδικά για το φετινό Borderline, περιλαμβάνονται ο Ιρανός παραγωγός Sohrab, η Σκωτσέζα οργανίστα Claire M. Singer, το ντουέτο ηλεκτρονικών και εκκλησιαστικού οργάνου The Eternal Chord, καθώς και έργα των Philip Glass, Arvo Pärt, Leos Janacék, Dezso d'Antalffy και Ανάργυρου Δενιόζου.

«Είναι απίθανο να υπερεκτιμήσει κανείς την επιρροή του εκκλησιαστικού οργάνου στην ιστορία της μουσικής και του ήχου. Από την πρώιμη σύλληψή του ως Ύδραυλις στα αερόφωνα όργανα της ύστερης ρωμαϊκής περιόδου, από την απουσία του από τη δυτική μουσική έως τον 8ο αιώνα στην εξέλιξή του κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, το όργανο εξελίχθηκε παράλληλα με την τεχνολογική πρόοδο: το «οργανέτο» ήταν φορητό· το «τοποθετημένο όργανο» μπορούσε να παράγει πολυφωνική μουσική από ένα σταθερό τραπέζι· όσο για το εκκλησιαστικό όργανο, το οποίο παρήγαγε τις πιο χαμηλές και πιο δυνατές νότες, αυτό ήταν μόνιμα εγκατεστημένο μέσα σε εκκλησίες. Αλλά μόλις τον 10ο αιώνα έδωσε η εκκλησία την έγκρισή της για τη χρήση του οργάνου στον χριστιανικό κανόνα.

Θα ήταν ανάρμοστο να αγνοήσουμε τη θρησκευτική χρήση του οργάνου, αλλά ας θυμηθούμε πως τα πρώτα χίλια χρόνια χρήσης, το όργανο δεν ήταν άμεσα συνδεδεμένο με την Εκκλησία. Η αποδοχή του από τις χριστιανικές αρχές ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την απορρόφηση ή τον προσεταιρισμό ακραίων πολιτικών δυνάμεων και εκδηλωνόταν ως προφανής χειραγώγηση του κοινού κάθε φορά που γινόταν αντιληπτή η ηχητική δύναμη του μουσικού οργάνου.

Έχοντας περάσει αναγκαστικά πολλές ώρες σε εκκλησίες και παρεκκλήσια όταν ήμουν νεότερος, το να ακούω και να μελετάω το όργανο ήταν η μόνη μου ανακούφιση από τη μονοτονία της ίδιας της λειτουργίας. Ήταν όμως και πηγή μεγάλης απογοήτευσης το ότι οι οργανοπαίχτες δεν ωθούσαν ποτέ το όργανο στα όριά τους, αν και ο εκτελεστής που εργαζόταν στο σχολείο μου δεν θα ήθελε τίποτα περισσότερο στον κόσμο από το να ξεσπάσει σε ένα σόλο. Προφανώς όλοι τους βαριούνταν το ίδιο με μένα.

Καθώς ήμουν αρκετά τυχερός ώστε να περάσω αρκετό ελεύθερο χρόνο με τους πιο ενδιαφέροντες εξερευνητές του ήχου στα πέριξ, το θέμα της δημιουργίας μιας συλλογής στην οποία τα κομμάτια θα ήταν είτε εμπνευσμένα είτε άμεσα επηρεασμένα από το εκκλησιαστικό όργανο υπήρχε στην ατμόσφαιρα εδώ και χρόνια. Οι συζητήσεις ήταν πάντα ζωηρές και εκτενείς. Τα έργα για εκκλησιαστικό όργανο του Arvo Pärt, και ιδιαίτερα αυτά σε εκτέλεση του Christopher Bowers-Broadbent, μαθητή του Richard Rodney Bennett στη Βασιλική Ακαδημία Μουσικής του Λονδίνου, μεταξύ άλλων, έχουν γίνει γνωστά και σ’ ένα κοινό που δεν εξειδικεύεται στην κλασική μουσική. Έτσι, ο Μπένι Νίλσεν αποφάσισε να επισκεφτεί την εκκλησία της St. Mary στο Γουόργουικ και να δουλέψει μ’ έναν από τους πιο σπουδαίους μουσικούς της Αγγλίας, τον Charles Mathews. Ο Νίλσεν εξερεύνησε τις δυνατότητες του οργάνου με τη γνώριμη λαχτάρα της αβάν–γκαρντ, μπουσουλώντας μέσα στο όργανο, τοποθετώντας μικρόφωνα πιο στοχευμένα μέσα στην εκκλησία ή «συλλαμβάνοντας» τους ψαλμούς που συνέθεσε ο Marcus Davidson.

Καθώς εξελισσόταν η περίληψη του πρότζεκτ, πλήθαιναν και οι αντιδράσεις… Κάποιοι συντελεστές αναφέρθηκαν στις πρώιμες εκδοχές του οργάνου και στη συχνά έντονη πολιτική του χρησιμότητα, ενώ άλλοι εξερεύνησαν οι ίδιοι παλαιωμένα όργανα. Κάποιοι μελέτησαν την επίδραση του παραγόμενου ήχου στη φυσική και την ψυχή, ενώ άλλοι σκέφτηκαν εννοιολογικά και είτε έφτιαξαν είτε ηχογράφησαν φυσικά ή ανθρώπινα φαινόμενα που έθεταν σε εφαρμογή μια κοινή βασική διαδικασία – το πέρασμα του αέρα μέσα από αυλούς.

Είναι όμως αναπόφευκτη η ανοδική πορεία, είτε προς το καμπαναριό της εκκλησίας ή του καθεδρικό είτε προς το ίδιο το τεράστιο και επιβλητικό δάσος των αυλών. Το εκκλησιαστικό όργανο κάνει όλους τους παρευρισκόμενους να μοιάζουν μικροσκοπικοί και, σε αντίθεση με τα άλλα όργανα, είναι αυτό το μη μουσικό χαρακτηριστικό του που το κάνει να ξεχωρίζει.»

–Mike Harding

cORNIzA (GR) live AV ft. All Matters (GR)

Τα φωνητικά, μαζί με τους αναλογικούς και ψηφιακούς ηλεκτρονικούς ήχους της Κρυσταλλίας Θεοδώρου, σε μια ambient συνύπαρξη με τα visuals της All Matters.

Two or the Dragon (LB)

Ένα ιδιότυπο ντουέτο από τη Βηρυτό, που παίζουν μπουζούκι και κρουστά μαζί με ηλεκτρονικά και περιβαλλοντικές ηχογραφήσεις. Με το ένα πόδι στην παραδοσιακή και το άλλο στην ηλεκτρονική και πειραματική μουσική, οι Two Or The Dragon αποδίδουν με μοναδικό τρόπο τις έντονες αντιθέσεις της σύγχρονης αραβικής πόλης.

Jérôme Noetinger (FR) & Robert Piotrowicz (PL) & Anna Zaradny (PL)

Το φθινόπωρο του 2018, ο Ζερόμ Νετινγκέρ, ο Ρόμπερτ Πιότροβιτς και η Άννα Ζαράντνι κυκλοφόρησαν το άλμπουμ “ Crackfinder”, που έλαβε εξαιρετικές κριτικές. Ηχογραφημένο ζωντανά στο πλαίσιο του φεστιβάλ Sacrum Profanum της Κρακοβίας, το 2016, το άλμπουμ αποτελεί ένα "tour de force" τριών κορυφαίων μουσικών της διεθνούς αυτοσχεδιαστικής/ηλεκτροακουστικής μουσικής σκηνής. Από τα συνθεσάιζερ του Πιότροβιτς έως τους αυτοσχεδιασμούς του σαξοφώνου της Ζαράντνι και τη ζωντανή επεξεργασία μαγνητοταινιών από τον Νετινγκέρ, το τρίο ακροβατεί στις παρυφές των ηχητικών πρακτικών και διερευνά διαρκώς μεταβαλλόμενα ακουστικά φαινόμενα. Σύμφωνα με τα λόγια του Krzysztof Pietraszewski: «Οι ρωγμές [cracks] –τόσο οι υλικές όσο και οι μεταφορικές– δεν χρειάζεται να είναι το αρνητικό αποτέλεσμα μιας απότομης εκδήλωσης. Μπορούν επίσης να είναι η απαρχή μιας αλλαγής, ένα άνοιγμα για το καινούριο, μια ώθηση για δράση. Συνεπώς, αξίζει να συνεχιστεί η αναζήτηση για τις “πύλες της αλλαγής”.»

Aïsha Devi (CH/NP) live AV ft. Emile Barret (FR)

Η Αΐσα Ντέβι και ο Εμίλ Μπαρέτ ενσωματώνουν την ποπ κουλτούρα, τον μυστικισμό, καθώς και διάφορα παραδοσιακά μουσικά είδη, σε μια συμπαγή οπτικοακουστική παράσταση υπερβατικού χαρακτήρα. Γεννημένη στην Ελβετία με καταγωγή από το Νεπάλ, η Αΐσα Ντέβι θα μπορούσε να παρομοιαστεί και με σαμάνο που, με βασικό μέσο τη φωνή, καθοδηγεί το κοινό σε παράλληλες διαστάσεις.