Μήνυμα Προέδρου

Tο 2025, το Ίδρυμα Ωνάση συμπληρώνει 50 χρόνια από την ίδρυσή του, ενώ παράλληλα θυμάται τον μισό αιώνα από τον θάνατο του ιδρυτή του, Αριστοτέλη Ωνάση.

Κρατήσαμε την καινοτομία και την τόλμη του ιδρυτή μας ως θεμελιώδεις αξίες και μετατρέψαμε την παρακαταθήκη του σε ζωντανή κληρονομιά. Το δικό του μοντέλο ηγεσίας ριζώθηκε βαθιά στο DNA της μεγάλης οικογένειάς μας, διαμορφώνοντας τη νοοτροπία και την πορεία μας προς το μέλλον. Στη συνέχεια, με πνεύμα καινοτομίας και τολμηρές αποφάσεις καταφέραμε να μεγεθύνουμε την παρακαταθήκη που μας δόθηκε, με ένα σαφές κοινωνικό αποτύπωμα και το βλέμμα μας στραμμένο στο μέλλον.

Η διήγηση της ιστορίας του Ιδρύματος Ωνάση είναι μια συλλογή σκέψεων, οραμάτων και πράξεων. Όχι μόνο επιχειρηματικών, αλλά και πνευματικών. Η ίδια η ιστορία του Αριστοτέλη Ωνάση εγγράφεται σε μια σειρά από γεγονότα, ορισμένα από τα οποία ήταν τραγικά, όπως η Μικρασιατική Καταστροφή, ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και η τραγική απώλεια του Αλέξανδρου.

Όμως, ο ίδιος είχε ενεργό συμμετοχή σε γεγονότα με θετικό πρόσημο, χάρη στην ικανότητά του να δημιουργεί ευκαιρίες και να πλάθει τις περιστάσεις με τον καλύτερο για αυτόν τρόπο. Ήταν οραματιστής επιχειρηματίας, αλλά και άνθρωπος με παιδεία. Άνθρωπος του κόσμου και βαθύτατα Έλληνας. Για όλους αυτούς τους λόγους, 50 χρόνια μετά τον θάνατό του, τον θυμούνται ακόμα όλοι με συγκίνηση και με αγάπη. Όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον κόσμο, ο Αριστοτέλης Ωνάσης είναι ένα πρότυπο. Για όλους αυτούς τους λόγους, η απώλεια του γιου του τον οδήγησε, νομοτελειακά, να δημιουργήσει το ίδρυμά του, στο όνομα αυτού του παιδιού που χάθηκε προτού μπορέσει να δώσει όλα όσα υποσχόταν.

Έτσι και εμείς, στο Ίδρυμα Ωνάση, έχουμε στο DNA μας αυτά τα στοιχεία: παιδεία, πολιτισμό, κοινωνική αλληλεγγύη και επιχειρηματικότητα. Ανάληψη κινδύνου μετά λόγου. Ανοιχτά μυαλά στις νέες ευκαιρίες και στις νέες δυνατότητες της εποχής μας.

Στα πρώτα χρόνια, με αιρετούς προέδρους τη Χριστίνα Ωνάση και τον Καθηγητή Γιάννη Γεωργάκη, το Ίδρυμά μας ακόμα έψαχνε την ταυτότητά του. Από το 1988 μέχρι το 2005, ο Στέλιος Παπαδημητρίου με τους συνεργάτες του, Παύλο Ιωαννίδη, Απόστολο Ζαμπέλα και Θεόδωρο Γαβριηλίδη, έθεσαν τα επιχειρηματικά θεμέλια, αλλά τότε έγιναν και τα πρώτα μεγάλα έργα. Σήμερα, μια εντελώς νέα ομάδα έχει τα ηνία. Το σημερινό Δ.Σ. είναι ένα σύγχρονο, δυναμικό και ενεργό Δ.Σ., το οποίο αποτελείται από ανθρώπους που δεν είναι μόνο καταξιωμένα ονόματα, αλλά συμμετέχουν ενεργά. Το Δ.Σ., τέλος, πλαισιώνεται από στελέχη του Ιδρύματος Ωνάση, που διοικούν τους επιμέρους τομείς των δράσεών μας: τον πολιτισμό, την παιδεία, την υγεία, αλλά και τις χρηματοοικονομικές και εφοπλιστικές μας επενδύσεις.

Ο κόσμος, και η Ελλάδα μαζί του, έχει αλλάξει πολύ από τον Ιανουάριο του 1974, όταν ο Αριστοτέλης Ωνάσης κατέγραψε τη θεμελιακή διακήρυξη του Ιδρύματος, υπογραμμίζοντας το κεντρικό γονίδιο της ύπαρξής του, που ήταν και θα παραμείνει ο άνθρωπος. Ορισμένα πράγματα, όμως, παραμένουν σταθερά: η ανάγκη κάθε κοινωνίας όλο και περισσότεροι άνθρωποι να αποκτούν πρόσβαση στα αγαθά που βελτιώνουν τη ζωή τους, η απελευθέρωση των δυνάμεων και η διαμόρφωση ενεργών πολιτών. Οι δράσεις αυτές, εν τέλει, λειτουργούν ως όχημα κοινωνικής συνοχής.

Οι κοινωνίες γίνονται καλύτερες μέσω των συνεργειών, της συνεννόησης και της αλληλεγγύης. Το Ίδρυμα Ωνάση συνεργάζεται με την Πολιτεία. Στέκεται δίπλα σε αυτήν. Την συμπληρώνει και την στηρίζει για να δημιουργηθούν οι συνθήκες ώστε οι άνθρωποι να οραματίζονται, να ανοίγουν τα φτερά τους και να πηγαίνουν ένα βήμα πιο πέρα από αυτό που ίσως να καθόριζε η οικονομική και κοινωνική τους αφετηρία.

Αυτό επιτυγχάνεται με πράξεις, με χειροπιαστά αποτελέσματα και με έναν συνδυασμό σεβασμού στην παράδοση, βλέμματος προς το μέλλον και προσαρμοστικότητας στην εποχή. Επιτυγχάνεται με τις περισσότερες από 7.808 υποτροφίες που έχουν δοθεί με αξιοκρατικό τρόπο από το 1978, με τους 70.000 ασθενείς που δέχεται ετησίως και με τους σχεδόν 700.000 που έχουν θεραπευτεί μέχρι σήμερα στο Ωνάσειο Νοσοκομείο, καθώς και με τη φετινή πρωτοβουλία των 22 Δημόσιων Ωνάσειων Σχολείων, που θα προσφέρουν, σε ορίζοντα δωδεκαετίας, την εμπειρία του δημόσιου σχολείου του μέλλοντος σε περισσότερους από 22.000 μαθητές γυμνασίων και λυκείων της χώρας. Επιτυγχάνεται επίσης με τις πάνω από 5.000 συνεργασίες με πολιτιστικούς οργανισμούς, μουσεία, έδρες και τμήματα ελληνικών σπουδών, από το Μπουένος Άιρες έως τη Βοστόνη, και με τα περισσότερα από 1.300 δημόσια σχολεία και κέντρα ειδικής αγωγής σε όλη την Ελλάδα, τα οποία έχουν ενισχυθεί υλικοτεχνικά ή μέσω προγραμμάτων εκπαίδευσης για τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Επιτυγχάνεται όταν η Ακρόπολη «λούστηκε» τον Σεπτέμβριο του 2020, εν μέσω της πανδημίας, με τον νέο φωτισμό της Ελευθερίας Ντεκώ, εκπέμποντας μήνυμα αισιοδοξίας σε όλο τον κόσμο.

Επιτυγχάνεται μέσω της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, η οποία το 2025 συμπληρώνει 15 χρόνια λειτουργίας, κατά τη διάρκεια των οποίων έχει φιλοξενήσει περισσότερες από 15.000 παραγωγές και φεστιβάλ, και την έχουν επισκεφτεί περισσότεροι από 1.750.000 θεατές.
Η Στέγη παραμένει το μέρος όπου οι θαρραλέοι, ανήσυχοι και τολμηροί Έλληνες καλλιτέχνες βρίσκουν τα μέσα να προβάλλουν τη δουλειά τους, ο τόπος όπου καλλιεργούνται διεθνείς συνεργασίες, η σκηνή στην οποία τα όρια μεταξύ επιστημών, τέχνης, κοινωνίας, εκπαίδευσης, μάθησης και πολιτικής επανακαθορίζονται. Είναι ένας χώρος που δεν ανταγωνίζεται τους άλλους φορείς και οργανισμούς, αλλά κάνει αυτό που κανείς άλλος δεν θέλει ή δεν ρισκάρει να κάνει. Για εμάς, τόλμη στον πολιτισμό σημαίνει την αντίσταση στα στερεότυπα, τη διεκδίκηση της προσβασιμότητας και της συμπερίληψης, καθώς και τις συνδέσεις ανάμεσα σε διαφορετικές κουλτούρες. Οι δράσεις μας αυτές θα επεκταθούν από το 2025 σε νέους χώρους.

Η Στέγη είναι το επίκεντρο της πολιτιστικής μας δράσης, αλλά η αποστολή του Ιδρύματος είναι η συνένωση του τοπικού με το παγκόσμιο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το έργο της πολιτιστικής διπλωματίας επιτυγχάνεται με τις διεθνείς δράσεις και συνεργασίες του Ιδρύματος.
Στη Νέα Υόρκη, όποιος βαδίζει στη 5η Λεωφόρο, συναντά την ελληνική σημαία να ανεμίζει στους 52 δρόμους, εκεί όπου βρίσκεται η καρδιά του θυγατρικού παραρτήματός μας στο κέντρο του Μανχάταν. Από το 2000, όταν ιδρύθηκε, οργανώσαμε μέσα σε 18 χρόνια ισάριθμες επιτυχημένες εκθέσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Το φθινόπωρο του 2020, κάναμε αλλαγή πλεύσης και προχωρήσαμε στη δημιουργία του ONX Studio στον ίδιο χώρο, το οποίο λειτουργεί ήδη ως ένας από τους πιο πρωτοπόρους ψηφιακούς «επιταχυντές» καλλιτεχνικής δημιουργίας, με επίκεντρο την ψηφιακή τεχνολογία και την επαυξημένη πραγματικότητα, ανάμεσα στην Αθήνα και τη Νέα Υόρκη.
Το Ίδρυμα Ωνάση στη Νέα Υόρκη λειτουργεί σαν πρεσβεία για την πολιτιστική μας κληρονομιά και ενισχύει την παρουσία της σύγχρονης ελληνικής δημιουργίας, φέρνοντας κοντά ξένους και Έλληνες καλλιτέχνες και διανοούμενους, ενώ συνεργάζεται με ορισμένους από τους πιο σημαντικούς πολιτιστικούς οργανισμούς των ΗΠΑ, όπως το BAM, το Public Theater και η New York Public Library.

Η δράση του Ιδρύματος Ωνάση εστιάζεται σήμερα όλο και περισσότερο στις ανοιχτές κοινωνίες, στην ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση και στην έρευνα, καθώς και στη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού με την ευρύτερή του έννοια. Όλα αυτά συνοψίζονται, για παράδειγμα, στην ύπαρξη του αρχείου Καβάφη, που περιήλθε στη διαχείριση του Ιδρύματος Ωνάση στα τέλη του 2012, εξασφαλίζοντας την παραμονή του στην Ελλάδα και την αποφυγή ενδεχόμενου κατακερματισμού του. Η ψηφιοποίηση και εκ νέου τεκμηρίωσή του το καθιστά προσβάσιμο σε όλους, κοινό και ερευνητές, σύμφωνα με διεθνώς προσδιορισμένους όρους. Με τον νέο χώρο του Αρχείου Καβάφη, στην οδό Φρυνίχου στην Πλάκα, δημιουργήσαμε μία στέγη για ένα έργο με διεθνή ακτινοβολία και μία «γέφυρα» με την Οικία Καβάφη στην Αλεξάνδρεια.

Το Ίδρυμα Ωνάση προχωράει στο μέλλον, έχοντας κατά νου τις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας. Μέσα στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης, το ταξίδι μας ξεκίνησε το 1993, όταν παραδώσαμε στην Πολιτεία το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο. Μετά από 32 χρόνια και πάνω από 2 εκατομμύρια επισκέψεις, ένα δεύτερο κέντρο, το Ωνάσειο Εθνικό Μεταμοσχευτικό Κέντρο θα ξεκινήσει τη λειτουργία του την άνοιξη του 2025 για να αποτελέσει το επίκεντρο της μεταμοσχευτικής ανάπτυξης στην Ελλάδα. Τα δύο κέντρα, που μοιράζονται τα ίδια θεμέλια, μαζί με το Ωνάσειο Παίδων, συνθέτουν το Ωνάσειο Νοσοκομείο. Ένα νοσοκομείο εντελώς σύγχρονο, «νέο» στη σύλληψη και στον εξοπλισμό του, στις λειτουργίες και στις δομές του, στους ανθρώπους κάθε ηλικίας που εργάζονται ασταμάτητα εκεί. Πρόκειται για ένα κέντρο με ειδική μέριμνα και για τον ανασφάλιστο ασθενή, ένα νοσοκομείο για όλους, γιατί για εμάς όλα είναι ζήτημα πολιτισμού, ειδικά στον τομέα της υγείας.

Όποιος αναζητά το πρόσωπο του Ιδρύματος Ωνάση, μπορεί να βρει πολλές διαφορετικές αναφορές. Πολιτιστικές, εκπαιδευτικές, κοινωνικές. Αυτό είναι το συγκριτικό πλεονέκτημα της ευρύτερης οικογένειάς μας, που αποτελείται από μια σειρά ετερόκλητων χαρακτήρων. Από μια σειρά αναπάντεχων συναντήσεων καλλιτεχνών, γιατρών, επιχειρηματιών, ακαδημαϊκών, ναυτικών, φιλοσόφων, τεχνοκρατών και ακτιβιστών, που καταλήγουν να συνεννοούνται με τις λέξεις που τους ενώνουν – και είναι περισσότερες απ’ όσες θα περίμεναν.

Η απαρχή όλων είναι η τόλμη και η επιχειρηματικότητα, το σημείο όπου συγκεντρώνονται οι αρετές του ιδρυτή μας. Βάσει της διαθήκης του Αριστοτέλη Ωνάση, το 40% του επιχειρηματικού κέρδους αξιοποιείται για την κοινωφέλεια και εκεί εντοπίζεται η αφετηρία, στην οικογένεια της ναυτιλίας, των επενδύσεων, των επιχειρήσεων – το γονίδιο του Ιδρύματος.

Και έτσι προχωράμε: Δημιουργώντας τις συνθήκες για την απελευθέρωση δυνάμεων σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, αναζητώντας τις ιδέες και πυροδοτώντας τις συζητήσεις που οδηγούν σε μια καλύτερη κοινωνία. Παρέχοντας πρόσβαση στην υγεία, στην παιδεία και στον πολιτισμό́. Αμφισβητώντας τα στερεότυπα. Υποστηρίζοντας την καινοτομία και τη ρήξη με το παρελθόν. Εξάπτοντας τη δημόσια περιέργεια και λειτουργώντας ως καταλύτης για τη διαμόρφωση ενεργών πολιτών. Επενδύοντας στο ανθρώπινο κεφάλαιο και στην υγιή́ επιχειρηματικότητα. Προσφέροντας ποιοτικές υπηρεσίες σε ασφαλείς –κοινωνικά́ και περιβαλλοντικά́– συνθήκες και χτίζοντας μακροχρόνιες σχέσεις διαφάνειας και εμπιστοσύνης με τους ανθρώπους που θέλουν να αναπτυχθούν, να απελευθερώσουν τη δυναμική τους, να προσφέρουν στην κοινωνία.

Να κάνουν ένα άλμα πιο γρήγορο από τη φθορά.

Αντώνης Σ. Παπαδημητρίου

Πρόεδρος του Iδρύματος Ωνάση