«Συμβαδίζοντας με τον εχθρό»:
Ένα διαδικτυακό συμπόσιο από το ViZ Laboratory of Visual Culture

Συμβαδίζοντας με τον εχθρό: Η επικύρωση ως υπονόμευση σε (μετα)σοσιαλιστικές, μετανεωτερικές και εποχές μετα-αλήθειας

Το 1982 το σλοβένικο αβανγκάρντ μουσικό συγκρότημα Laibach διακήρυττε: «Όλη η τέχνη υπόκειται σε πολιτική χειραγώγηση… εκτός από εκείνη που μιλάει τη γλώσσα της ίδιας της χειραγώγησης.» Με την κατηγορία ότι είναι «εχθροί του λαού» επειδή οικειοποιήθηκαν την εικονοποιία και τη ρητορική αντιθετικών απολυταρχικών καθεστώτων, οι Laibach λογοκρίθηκαν και απαγορεύτηκαν στη Σλοβενία (που τότε ανήκε στη σοσιαλιστική Γιουγκοσλαβία). Αλλά το έργο τους έγινε σύμβολο ενός νέου τρόπου πολιτικοποίησης. Τα χρόνια που ακολούθησαν, διαφορετικοί καλλιτέχνες και ακτιβιστές, όπως οι Franco & Eva Mattes, ο Nikhil Chopra, ο Santiago Sierra, οι The Yes Men και πολλοί άλλοι, ακολούθησαν τις παραστασιακές τακτικές του συγκροτήματος στον χαρακτήρα και στη χωρίς περιορισμούς ανάμειξη απολυταρχικών, εθνικιστικών, μιλιταριστικών και εταιρικών συμβόλων. Χαρακτηριζόμενη ως «ριζικά αμφίσημη» για τους παράτολμους συνδυασμούς της, αυτή η αισθητική έχει κυρίως χρησιμοποιηθεί από καλλιτέχνες και ακτιβιστές της αντικουλτούρας που εναντιώνονται στο κυρίαρχο κατεστημένο ή ιδεολογία. Αλλά τα τελευταία χρόνια αυτή η προσέγγιση έχει υιοθετηθεί και από ομάδες που προωθούν ακροδεξιές, ναζιστικές και νεο-εθνικιστικές ιδέες. Η απόρριψη της πολιτικής χειραγώγησης μέσα από την οικειοποίηση της γλώσσας της είναι μια τακτική που ξυπνάει μνήμες την εποχή της μετα-αλήθειας, όπως συνέβαινε και τα χρόνια του ύστερου σοσιαλισμού.

Αυτό το συμπόσιο επιχειρεί να αναδείξει καλλιτεχνικές πρακτικές που έχουν υιοθετήσει τη μίμηση αντί της εναντίωσης ως υπονομευτική πολιτική στρατηγική. Αναφερόμενη και ως «υπερταύτιση», «υπονομευτική επικύρωση» ή «επιτατική μίμηση», αυτή η τακτική οικειοποιείται τα παραστατικά στοιχεία και τα στερεότυπα της κοινωνικο-πολιτικής εξουσίας και με αυτόν τον τρόπο εκθέτει τα κίνητρα, τις αντιφάσεις της, καθώς και τη βούληση για εξουσία. Αυτές οι μέθοδοι καλλιτεχνικής δραστηριοποίησης έχουν ισχυρούς εννοιολογικούς δεσμούς με τα καθεστώτα του ύστερου σοσιαλισμού, αλλά το να «συμβαδίζεις με τον εχθρό» με αυτόν τον τρόπο έχει γίνει μία από τις κύριες καλλιτεχνικές αποκρίσεις (τόσο ως σύμπτωμα όσο και ως αντεπίθεση) στη σύγχρονη εποχή της ιδεολογικής σύγχυσης και του αναζωπυρωμένου αυταρχισμού.

Πρώτο Μέρος, 18:00-19:30

Καλωσόρισμα. Υπονομευτική επικύρωση: Ιστορικές και κριτικές οπτικές

Maia Toteva, Texas Tech University, ΗΠΑ

Εισαγωγή. Αναθεωρητικές ιστορίες

Gediminas Gasparavičius, University of Akron, ΗΠΑ

Η 2η NSK Folk Art Biennale: Μια μελέτη περίπτωσης της υπονομευτικής επικύρωσης

Conor McGrady, Burren College of Art, Ιρλανδία

Ένα φάντασμα που στοιχειώνει: Οι Laibach, η Δεξιά και το φάντασμα της υπερ-ταύτισης

Alexei Monroe, Burren College of Art, Ιρλανδία

Συζήτηση

Διάλειμμα, 19:30-19:45

Δεύτερο Μέρος, 19:45-21:15

Εισαγωγή. Διαδόσεις και (παρ)ερμηνείες

Tom Williams, Belmont University, ΗΠΑ

Υπερ-ταύτιση και φυλή στη σύγχρονη νοτιοαφρικανική πολιτική τέχνη και κουλτούρα

Matthias Pauwels, North-West University, South Africa

Υπερμίμηση, ανατρεπτική μίμηση και υπονόμευση χωρίς κάθαρση σε μετα-ψηφιακές περιφέρειες: Σκέψεις για την 6η Μπιενάλε της Αθήνας

Κωστής Σταφυλάκης, ViZ Laboratory for Visual Culture, Ελλάδα

Συζήτηση

Διοργάνωση: Gediminas Gasparavičius, Κωστής Σταφυλάκης, Maia Toteva και Tom Williams

Παρουσίαση: Ίδρυμα Ωνάση (Αθήνα) και ViZ Laboratory for Visual Culture (Αθήνα)

Conor McGrady

Ο Conor McGrady είναι καλλιτέχνης και κοσμήτορας στο Burren College of Art. Έχει εκθέσει τη δουλειά του διεθνώς, με ατομικές εκθέσεις στη Νέα Υόρκη, στο Μαϊάμι, στην Ατλάντα, στο Σικάγο και στο Ζάγκρεμπ της Κροατίας. Έχει επίσης συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις, συμπεριλαμβανομένων των 2002 Whitney Biennial στη Νέα Υόρκη, The Jerusalem Show VII: Fractures (Qalandiya International Biennale), Biennale of Contemporary Art, D-0 Ark Underground, Σαράγεβο-Κόνιτς (Βοσνία και Ερζεγοβίνη). Είναι επιμελητής της ενότητας Curated Spaces στο περιοδικό Radical History Review, ενώ κείμενά του έχουν συμπεριληφθεί στα Ruminations on Violence (Waveland Press, 2007), State of Emergence (Plottner Verlag, 2011), State in Time (Drustvo NSK Informativni Center, Λιουμπλιάνα, 2012), Manchevski Monograph (Ars Lamina, Βόρεια Μακεδονία, 2015) και The Design of Frontier Spaces (Ashgate/Routledge, 2015). Ήταν μέλος της οργανωτικής επιτροπής για τη 2η NSK Folk Art Biennale το 2016.

Alexei Monroe

Ο Alexei Monroe είναι ερευνητής στο Burren College of Art (Ιρλανδία). Είναι συγγραφέας του βιβλίου “Interrogation Machine: Laibach and NSK” και πολλών άλλων κειμένων για τη σλοβένικη καλλιτεχνική συλλογικότητα Neue Slowenische Kunst (NSK). Έχει επιμεληθεί το βιβλίο “State of Emergence: A Documentary of the First NSK Citizens’ Congress”. Έχει γράψει εκτενώς για την industrial μουσική και κουλτούρα, είναι συν-επιμελητής του βιβλίου “Test Dept: Total State Machine” και συγγραφέας της μονογραφίας “Autopsia: Thanatopolis”. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντά του περιλαμβάνουν επίσης την πολιτισμική ιστορία του ελαφιού ως συμβόλου, την ηλεκτρονική μουσική και τη δυστοπική επιστημονική φαντασία. Το έργο του έχει δημοσιευτεί στα Contemporary Music Review, Central Europe Review, Kinoeye, Maska, The Wire, New Moment, Third Text, Trebuchet Magazine και αλλού.

Matthias Pauwels

Ο Matthias Pauwels είναι ερευνητής στο North West University (Νότια Αφρική). Οι πρόσφατες δημοσιεύσεις του επικεντρώνονται στη διαπλοκή αισθητικής και πολιτικής στις σύγχρονες καλλιτεχνικές πρακτικές, σε λαϊκά κινήματα διαμαρτυρίας και σε ριζοσπαστικές αποαποικιακές πολιτικές στη Νότια Αφρική. Ήταν επικεφαλής της ολλανδικής θεωρητικής-ακτιβιστικής ομάδας BAVO μαζί με τον Gideon Boie από το 2002 έως το 2012. Οι σημαντικότερες δημοσιεύσεις της BAVO περιλαμβάνουν τη μονογραφία “Too Active to Act: Cultural Activism after the End of History” και τον συλλογικό τόμο “Cultural Activism Today: The Art of Over-Identification”. Με την ομάδα BAVO έχει υλοποιήσει πολλά καλλιτεχνικά/ακτιβιστικά πρότζεκτ, που επικυρώνουν υπονομευτικά νεοφιλελεύθερες και νεοσυντηρητικές τάσεις στα πεδία της σύγχρονης τέχνης, της αρχιτεκτονικής και του αστικού σχεδιασμού.

Κωστής Σταφυλάκης

Ο Κωστής Σταφυλάκης είναι θεωρητικός τέχνης, εικαστικός καλλιτέχνης και κάτοχος διδακτορικού διπλώματος στις πολιτικές επιστήμες. Έχει διδάξει «Τέχνη βασισμένη στην έρευνα» στη Μονάδα Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και «Καλές Τέχνες» και «Θεωρία Τέχνης» ως βοηθός καθηγητή στο Τμήμα Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Πατρών. Έχει συνεπιμεληθεί εκθέσεις όπως η 6η Μπιενάλε της Αθήνας ANTI-, η 4η Μπιενάλε της Αθήνας AGORA, η Weasel Dance στο Ινστιτούτο Γκαίτε της Αθήνας, η “Twisting C(r)ash” στο Batiment d’Art Contemporain της Γενεύης και η “The Suspension of Litanies” στο ViZ Laboratory for Visual Culture, μεταξύ άλλων. Έχει γράψει πολλά κείμενα για τη διασταύρωση της σύγχρονης τέχνης με το πολιτικό, εστιάζοντας στις περιπέτειες της μιμητικής στη σύγχρονη τέχνη. Είναι καλλιτεχνικός διευθυντής του ViZ Laboratory for Visual Culture. Μαζί με τη Βάνα Κωσταγιόλα ξεκίνησαν το ΚavecS (www.kavecs.com), ένα καλλιτεχνικό πείραμα μιμητικής υπονόμευσης. Το 2017 το KavecS παρουσίασε μια ρετροσπεκτίβα του έργου τους στο Neue Ravensburger Kunstverein. Μερικές πρόσφατες καλλιτεχνικές συμμετοχές είναι, μεταξύ άλλων, στις διοργανώσεις Enter: Νέες Αναθέσεις, Ίδρυμα Ωνάση 2020, Kultursymposium Weimar 2019, “Festival of Democracy”, Γενεύη (2017), «Περιμένοντας τους Βαρβάρους», Μπιενάλε της Αθήνας (2017), «ΟΜΟΝΟΙΑ» 5η-6η Μπιενάλε της Αθήνας (2016), 1η NSK Biennial of Folk Art (2014), “Hell as Pavillion”, Palais de Tokyo (2013), “Truth is Concrete”, Steirischer Herbst, Γκρατς (2012), 3η Μπιενάλε της Αθήνας (2011) και “Media Impact”, 4η Μπιενάλε της Μόσχας (2011).

Gediminas Gasparavičius

Ο Gediminas Gasparavičius είναι αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας Τέχνης στο University of Akron στις ΗΠΑ. Η έρευνά του επικεντρώνεται στη συλλογική και συμμετοχική τέχνη στην Ανατολική Ευρώπη κατά τον ύστερο σοσιαλισμό και τον πρώιμο μετα-σοσιαλισμό. Κείμενά του έχουν δημοσιευτεί στα Public Art Dialogue, MIT Press Publications και αλλού. Έχει επιμεληθεί και συν-επιμεληθεί πολλές εκθέσεις που εστιάζουν στις πολιτικές διαστάσεις της σύγχρονης τέχνης σε εκθεσιακούς χώρους στο Οχάιο, στη Νέα Υόρκη και τη Λιθουανία. Είναι συν-ιδρυτής και αντιπρόεδρος του Rubicon Cinema, μιας μη κερδοσκοπικής πολιτιστικής οργάνωσης που διοργανώνει προβολές για τη διάδοση του πειραματικού κινηματογράφου και της τέχνης της κινούμενης εικόνας στο Άκρον του Οχάιο.

Maia Toteva

Η Maia Toteva είναι ιστορικός τέχνης. Η έρευνα και η ακαδημαϊκή της δραστηριότητα επικεντρώνονται στις διασταυρώσεις τέχνης, ιδεολογίας, γλώσσας και ταυτότητας στη Ρωσία και την Ανατολική Ευρώπη. Τα πιο πρόσφατα πρότζεκτ της τοποθετούν τα ρωσικά εννοιολογικά και μετα-εννοιολογικά κινήματα σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο. Έχει κάνει δημοσιεύσεις και παρουσιάσεις για το έργο του Ρώσου καλλιτέχνη Ilya Kabakov, για την εννοιολογική τέχνη στη Ρωσία και στις ΗΠΑ, καθώς και για παιδαγωγικά ζητήματα. Είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Texas Tech University στις ΗΠΑ.

Tom Williams

Ο Tom Williams αυτή την περίοδο διδάσκει στο Belmont University. Έχει διδάξει επίσης στο Vanderbilt University, στο Museum of Modern Art και στο Watkins College of Art. Από το 2013 συν-διοργανώνει ένα καλλιτεχνικό πρόγραμμα με θανατοποινίτες κρατούμενους στο Τενεσί. Έχει συν-διοργανώσει μια σειρά εκθέσεων που αφορούν αυτό το πρόγραμμα στη φυλακή, συμπεριλαμβανομένης της “Life After Death and Elsewhere” στο Apexart στη Νέα Υόρκη. Έχει δημοσιεύσει κείμενα στα Grey Room, Art in America και αλλού.